Otyłość trzewna – co to jest i jak jej przeciwdziałać?

Otyłość trzewna stanowi poważne wyzwanie zdrowotne. Jest szczególnie często diagnozowana w krajach rozwiniętych. Można powiedzieć, że obecnie osiągnęła już rangę epidemii. Głównymi czynnikami przyczyniającymi się do zjawiska otyłości trzewnej są zmiany w nawykach żywieniowych oraz spadek aktywności fizycznej. Taka mieszanka często prowadzi do nadmiernego spożycia kalorii w stosunku do ich zużycia. Konsekwencją jest gromadzenie się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w obszarze jamy brzusznej, co wiąże się z poważnymi skutkami zdrowotnymi, w tym zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Wyjaśniamy, co to jest otyłość trzewna, jak ja zdiagnozować i leczyć.

Otyłość trzewna – co to jest?

Otyłość trzewna charakteryzuje się nadmiernym nagromadzeniem tłuszczu wokół narządów wewnętrznych, co jest związane z patologicznymi zmianami metabolicznymi. Ten typ otyłości uważany jest za szczególnie niebezpieczny z punktu widzenia zdrowia,. Zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych chorób, które mogą prowadzić do znacznego pogorszenia jakości życia oraz skrócenia jego długości.

Ważnym aspektem otyłości trzewnej jest jej związek z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takimi jak nadciśnienie tętnicze czy zaburzenia lipidowe, oraz z insulinoopornością i cukrzycą typu 2. Tkanka tłuszczowa gromadząca się wokół narządów wewnętrznych jest szczególnie aktywna metabolicznie i wydziela substancje, które mogą przyczynić się do rozwoju wymienionych schorzeń.

Zapobieganie otyłości trzewnej oraz jej skutkom zdrowotnym wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego edukację dotyczącą zdrowego stylu życia, promowanie aktywności fizycznej oraz promowanie zdrowych nawyków żywieniowych. Włączenie tych działań w życie pacjenta może przyczynić się do zmniejszenia rozpowszechnienia otyłości trzewnej i poprawy stanu zdrowia.

Współczesna medycyna oferuje również inne rozwiązania: mniej lub bardziej inwazyjne. W tej drugiej grupie coraz częściej znajdują się leki na cukrzycę typu 2 i otyłość takie, jak np.:

• – Ozempic
• – Saxenda
• – Mounjaro
• – Zepbound

Rodzaje otyłości: trzewna i udowo-pośladkowa

Wyróżnia się dwa główne typy otyłości: otyłość brzuszną (trzewną) oraz udowo-pośladkową. Otyłość trzewną charakteryzuje się gromadzeniem tłuszczu głównie w okolicach jamy brzusznej.

W organizmie zdrowego mężczyzny przeciętnie znajduje się od 12 do 20 procent tkanki tłuszczowej, podczas gdy u kobiet ten zakres wynosi od 20 do 33 procent. W przypadku prawidłowej masy ciała, aż 85 procent tkanki tłuszczowej lokalizuje się pod skórą, natomiast pozostałe 15 procent stanowi tkankę tłuszczową trzewną.

W okresie rozrodczym u kobiet tkanka tłuszczowa podskórna jest głównie skoncentrowana w okolicy pośladkowo-udowej. Natomiast u mężczyzn, niezależnie od wieku, gromadzenie się tłuszczu w wyższych częściach tułowia prowadzi do otyłości brzusznej.

Niestety ten szczególny rodzaj otyłości wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy typu 2.

Co więcej, otyłość trzewna u mężczyzn jest związana też z gromadzeniem się tłuszczu w okolicach jamy brzusznej, co może prowadzić do nadmiernego obciążenia narządów wewnętrznych i zaburzeń metabolicznych, zwiększając tym samym ryzyko powikłań zdrowotnych.

Jak zdiagnozować otyłość trzewną?

Diagnoza otyłości trzewnej jest istotnym aspektem oceny stanu zdrowia pacjenta, wymagającym zastosowania różnorodnych metod pomiarowych. Jedną z powszechnie stosowanych technik jest badanie obrazowe, podczas którego mierzone jest pole tłuszczu trzewnego. Gdy przekracza ono 100 cm kwadratowych, jest to często uznawane za wskaźnik otyłości trzewnej. Jednakże, ze względu na dostępność i koszty tego typu badań, praktykowane są również inne, bardziej dostępne metody oceny.

Jedną z popularnych praktyk klinicznych jest pomiar obwodu talii. U kobiet przekroczenie wartości 70 cm, a u mężczyzn 86 cm, może wskazywać na obecność nadmiernego nagromadzenia tłuszczu w obrębie jamy brzusznej, co jest charakterystyczne dla otyłości trzewnej.

Badania naukowe wykazały, że wzrost obwodu talii koreluje ze zwiększeniem ryzyka zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych i innych powikłań zdrowotnych.

Dodatkowym, przydatnym narzędziem diagnostycznym jest współczynnik talia-biodro (WHR). Jest to prosta miara, która pozwala na szybką ocenę rozkładu tłuszczu w organizmie.

• – U mężczyzn WHR przekraczający wartość 1,0 może sugerować otyłość typu „jabłko”, która często wiąże się z gromadzeniem tłuszczu w okolicy brzucha.
• – U kobiet, WHR przekraczający 0,8 może wskazywać na otyłość typu „gruszka”, gdzie tłuszcz głównie skupia się w okolicach bioder i ud.

Dlaczego otyłość trzewna jest tak groźna?

Otyłość trzewna stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia z wielu powodów. Nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, zwłaszcza tkanki tłuszczowej trzewnej, może prowadzić do szeregu powikłań metabolicznych i chorób sercowo-naczyniowych.

Istnieje kilka czynników, które przyczyniają się do tego zjawiska.

Tkanka tłuszczowa trzewna jest mniej aktywna metabolicznie i hormonalnie niż tkanka tłuszczowa podskórna. To oznacza, że ma ona mniejszą zdolność do metabolizowania tłuszczów i węglowodanów oraz regulowania poziomu hormonów, co może prowadzić do niebezpiecznych zaburzeń metabolicznych.

Kolejnym czynnikiem jest przekształcanie biologicznie nieaktywnego kortyzonu w aktywny kortyzol w tkance tłuszczowej trzewnej. Kortyzol może prowadzić do przesunięcia tkanki tłuszczowej w organizmie, skupiając ją głównie w okolicy jamy brzusznej.

Otyłość trzewna prowadzi do stanu zapalnego w tkance tłuszczowej, co z kolei może mieć długoterminowe konsekwencje zdrowotne. Nagromadzenie tkanki tłuszczowej trzewnej koreluje z podwyższonymi parametrami stanu zapalnego we krwi oraz zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2.

Negatywny wpływ nadmiaru tkanki tłuszczowej trzewnej na zdrowie wynika głównie z wydzielania przez nią prozapalnych cytokin oraz zwiększonej lipolizy, co prowadzi do insulinooporności, nadmiernego wydzielania insuliny, zespołu metabolicznego oraz cukrzycy typu 2.

Otyłość trzewna – metody leczenia

Leczenie otyłości trzewnej wymaga podejścia wielokierunkowego, które obejmuje zarówno zmiany w stylu życia, jak i możliwe terapie farmakologiczne. To między innymi:

• – Zmiana nawyków żywieniowych – ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i cukrów prostych, oraz zwiększenie spożycia warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych i źródeł białka o niskiej zawartości tłuszczu.
• – Aktywność fizyczna – może pomóc w utracie wagi, zmniejszeniu tkanki tłuszczowej i poprawie metabolizmu. Zalecane jest wykonywanie ćwiczeń aerobowych, takich jak chodzenie, bieganie, pływanie lub jazda na rowerze, oraz ćwiczeń siłowych w celu budowania masy mięśniowej.
• – Zmiana stylu życia– unikanie siedzącego trybu życia, ograniczenie spożycia alkoholu i rzucenie palenia mogą również wspomóc leczenie otyłości trzewnej.
• – Terapie farmakologiczne – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków wspomagających utratę wagi, takich jak leki zwiększające uczucie sytości (np. Ozempic, Saxenda), lub leki zmniejszające apetyt (np. fentermina).
• – Zabiegi chirurgiczne – w skrajnych przypadkach otyłości, gdy inne metody zawiodą, rozważa się chirurgiczne leczenie otyłości, takie jak gastrektomia bariatryczna lub bypass żołądka. Te procedury zmniejszają objętość żołądka lub zmieniają sposób trawienia, co prowadzi do szybszego uczucia sytości oraz zmniejszenia spożycia pokarmu.
• – Wsparcie psychologiczne – otyłość trzewna często wiąże się z czynnikami psychologicznymi, takimi jak stres, depresja czy zaburzenia odżywiania. Terapia psychologiczna lub wsparcie psychologiczne mogą być podstawą dla skutecznego leczenia.

Skuteczne leki na otyłość trzewną?

Współczesne leki na otyłość trzewną stanowią ważne narzędzie w kompleksowym leczeniu, jednak ważne jest zrozumienie, że same leki nie wystarczą. Choć mogą pomóc w zmniejszeniu masy ciała i poprawie kontroli metabolicznej, nie zastąpią innych czynników jak: zmiana w stylu życia i regularna aktywność fizyczna.

Jednym z takich leków jest Ozempic. To lek stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2 u dorosłych oraz w leczeniu otyłości u pacjentów z BMI równym lub wyższym niż 30 kg/m² lub z BMI równym lub wyższym niż 27 kg/m².

Ozempic należy do grupy leków zwanych analogami GLP-1 (glukagonopodobny peptyd 1). Działa poprzez zwiększanie wydzielania insuliny przez trzustkę, zmniejszając jednocześnie uwalnianie glukagonu. Ponadto hamuje apetyt poprzez opóźnienie opróżniania żołądka, co prowadzi do zmniejszenia spożycia pokarmu i utraty wagi.

Saxenda (liraglutyd) również jest zatwierdzonym lekiem do leczenia otyłości u dorosłych pacjentów, zwłaszcza tych z BMI równym lub wyższym niż 30 kg/m², lub z BMI równym, lub wyższym niż 27 kg/m², jeśli występują dodatkowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Saxenda, podobnie jak Ozempic należy do grupy analogów GLP-1. Działa podobnie jak Ozempic, zwiększając wydzielanie insuliny, zmniejszając glukagon, opóźniając opróżnianie żołądka i hamując apetyt. To prowadzi do zmniejszenia masy ciała i poprawy kontroli glikemii.

Lek na otyłość trzewną – recepta online

W Medicept świadczymy kompleksowe usługi dla pacjentów, w tym osób zdecydowanych na leczenie otyłości. Staramy się ułatwić pacjentom dostęp do opieki medycznej i przyspieszyć proces leczenia.

• – Jedną z usług, jaką oferujemy, jest recepta online, umożliwiająca pacjentom otrzymanie e-recepty bez konieczności wizyty w gabinecie lekarskim. Proces jest prosty i szybki – po wypełnieniu formularza online, lekarz może przepisać lek na otyłość elektronicznie, a pacjent może zrealizować receptę w aptece nawet tego samego dnia. Dzięki temu pacjenci mogą szybko rozpocząć leczenie bez zbędnych opóźnień.
• – Dodatkowo oferujemy usługę e-zwolnienia, która umożliwia pacjentom uzyskanie cyfrowej formy dokumentu zwalniającego ich z obowiązku pracy z powodu choroby. Dzięki bezpośredniemu przesłaniu do ZUS zwolnienie lekarskie online eliminuje konieczność dostarczania papierowej wersji, co usprawnia proces i zapewnia szybką weryfikację dla pracodawców i pracowników.

Kolejną opcją, którą oferujemy, jest teleporada lekarska. Pozwala ona pacjentom skonsultować się z lekarzem zdalnie, bez konieczności opuszczania domu. Jest to wygodne rozwiązanie szczególnie w przypadkach, gdy problem zdrowotny nie wymaga fizycznego badania lub gdy dostęp do opieki zdrowotnej jest utrudniony. Lekarz online udziela porad i zaleceń dotyczących leczenia otyłości oraz przepisuje leki, gdy jest to konieczne.

1. Leczenie przewlekłej choroby żylnej u osób otyłych, Kamil Barański, Piotr Kocełak, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz, Jerzy Chudek. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2013;9(4):146-152
2. Wyszyńska Justyna, Podgórska-Bednarz Justyna, Mazur Artur „Excessive body mass and its correlation with hypertension – a review of the literature”
3. Wykład wygłoszony podczas Konferencji „Ból i cierpienie – ognisko światła i ciemności” 21.04.2018 r. Dr hab. n. med. Elżbieta Wasilewska-Dziubińska, prof. nadzw. w CMKP, Zakład Neuroendokrynologii Klinicznej CMKP