Leczenie biologiczne- terapia przyszłości?

Leki biologiczne zrewolucjonizowały farmakologiczną stronę medycynę. Okazały się skuteczne w terapii chorób, wobec których stosowane wcześniej farmaceutyki były nieefektywne. Wielu cierpiących na schorzenia reumatyczne, dermatologiczne czy autoimmunologiczne dzięki tym lekom mogło istotnie poprawić jakość swojego życia. Leki biologiczne okazały się także przełomem w onkologii istotnie zmieniając przebieg choroby.

Czym są leki biologiczne?

Leki biologiczne to duże, złożone białka produkowane z wykorzystaniem inżynierii genetycznej, np. w hodowlach żywych komórek, lub uzyskiwane ze źródeł biologicznych. Lekami biologicznymi są m.in.: erytropoetyna, rekombinowana insulina, ludzki hormon wzrostu, czynniki krzepnięcia oraz przeciwciała monoklonalne wykorzystywane w onkologii, gastroenterologii, reumatologii czy hematologii. Najczęściej są podawane parenteralnie lub wziewnie, w różnych, ściśle określonych odstępach czasu.

Biorąc pod uwagę budowę cząsteczek, leki biologiczne można podzielić na:

• Przeciwciała monoklonalne- są to immunoglobuliny, które łączą się z określonymi białkami w organizmie, hamując ich aktywność. W efekcie następuje zmniejszenie odpowiedzi immunologicznej. Pierwsze przeciwciała były pochodzenia mysiego, obecnie przeciwciała są humanizowane, aby zmniejszyć immunogenność leku. Jako przykład można tu wymienić Omalizumab- lek wykorzystywany w leczeniu określonego typu astmy.
• Białka fuzyjne- są zbudowane z dwóch struktur. Jedna wiąże się z białkiem, natomiast druga odpowiada za stabilizację całej struktury. Dzięki takiej budowie białka fuzyjne zyskują niską immunogenność. Do tej grupy należy np. Etanercept, stosowany w łuszczycy, przy braku odpowiedzi na dotychczasowe leczenie.
• Rekombinowane ludzkie cytokiny- są to kopie ludzkich białek lub ich fragmentów. Nazwy leków posiadają przedrostek rhu-.

Różnice w procesie produkcji leków klasycznych i biologicznych

Tradycyjne leki chemiczne produkowane są w procesie syntezy chemicznej określonych związków, tzw. substancji aktywnych, które można określić wzorem chemicznym. W porównaniu ze strukturą i procesem produkcji leku biologicznego (np. przeciwciała monoklonalnego) struktura i proces produkcji nawet najbardziej skomplikowanego leku chemicznego są proste i przewidywalne. W efekcie, ten sam lek chemiczny może być stosunkowo łatwo wyprodukowany przez różnych producentów i dlatego tyle jest preparatów generycznych, czyli „leków odtwórczych” dla oryginalnych leków chemicznych. W odróżnieniu od leków klasycznych leki biologiczne produkowane są przy użyciu metod inżynierii genetycznej w skomplikowanym, wieloetapowym procesie technologicznym. Wykorzystuje się w nim żywe komórki bakteryjne lub zwierzęce. Nawet mała zmiana na którymkolwiek etapie wytwarzania (np. zmiana linii komórkowej, dostawcy probówek, temperatury, metody oczyszczania substancji czynnej, zmiana w składzie substancji pomocniczych) może mieć wpływ na strukturę leku biologicznego, jego bezpieczeństwo i skuteczność działania. Dlatego ich dostępność jest dość ograniczona i zarezerwowana dla osób, gdzie inne metody terapii zawiodły.

Zalety i wady leczenia biologicznego

Leki biologiczne skutecznie redukują objawy wielu schorzeń i nierzadko przyczyniają się do całkowitej remisji choroby. Szybkość pojawienia się pożądanego efektu terapeutycznego po zastosowaniu leku biologicznego zależy ściśle od jego rodzaju. Niemniej, leki biologiczne zazwyczaj działają szybko i skutecznie, co powoduje, że znacznie przewyższają one klasyczne, syntetyczne leki.

Podstawową wadą leczenia biologicznego jest natomiast wysoki koszt terapii, która nie zawsze jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W części przypadków pacjenci, żeby uzyskać pomoc, muszą rejestrować się w specjalnych programach lekowych. Warto też wskazać, że nie wszyscy pacjenci mogą zostać zakwalifikowani do terapii, weryfikują to ścisłe wytyczne. Z możliwości stosowania nowoczesnej farmakoterapii wykluczone są m.in. osoby znajdujące się w ciężkim stanie, chorujące na gruźlicę (czynną i utajoną), zapalenie nerwu wzrokowego, cierpiące na ciężką lub średnią postać niewydolności wątroby, nerek, układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, a także niektóre choroby autoimmunologiczne. Terapia nie może też być zastosowana u kobiet w ciąży, karmiących piersią oraz osób uczulonych na którykolwiek składnik preparatu.

Możliwe działania niepożądane leków biologicznych

Głównym efektem ubocznym, jaki mogą wywołać leki biologiczne podczas stosowania u chorych , jest immunogenność. Jest to odpowiedź ze strony układu odpornościowego na pojawienie się w organizmie obcego białka. Może mieć postać nadmiernej odpowiedzi immunologicznej na własne białka, czyli autoagresji.

Niemniej jednak, leki biologiczne uchodzą za bezpieczną formę terapii a ich dalszy rozwój daje perspektywy leczenia innych, trudnych chorób w przyszłości.