Zespół HELLP – co oznacza dla ciężarnej i dziecka?

27 maja 2025/w Zdrowie /Autor widoczni

Zespół HELLP stanowi jedno z najpoważniejszych powikłań ciążowych, zagrażających zarówno matce, jak i rozwijającemu się płodowi. Schorzenie to wymaga natychmiastowej interwencji medycznej i hospitalizacji, gdyż nieleczone może prowadzić do śmierci. Pacjentki z podejrzeniem tego zespołu powinny niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Lekarz Online – zawsze przy Tobie, gdziekolwiek jesteś

W artykule:

Czym jest zespół HELLP?
HELLP objawy – jak rozpoznać zagrożenie?
Zespół HELLP w ciąży – diagnostyka
HELLP zespół – przyczyny i czynniki ryzyka
Zespół HELLP w ciąży – postępowanie medyczne
Powikłania zespołu HELLP dla matki i dziecka
Zespół HELLP – dalsze rokowanie i zapobieganie nawrotom
Wsparcie pacjentek z zespołem HELLP

Czym jest zespół HELLP?

Zespół HELLP to skrót pochodzący od angielskich terminów opisujących główne zaburzenia występujące w przebiegu choroby:

H (Hemolysis) – hemoliza, czyli rozpad czerwonych krwinek
EL (Elevated Liver enzymes) – podwyższone enzymy wątrobowe
LP (Low Platelets) – niska liczba płytek krwi

Zespół HELLP w ciąży występuje u około 0,5-0,9% wszystkich ciężarnych, najczęściej w trzecim trymestrze, między 27. a 37. tygodniem ciąży. W około 30% przypadków schorzenie może rozwinąć się również po porodzie, zazwyczaj w ciągu pierwszych 48 godzin. Uznaje się go za ciężką postać stanu przedrzucawkowego, choć w około 15-20% przypadków może wystąpić samodzielnie, bez wcześniejszych objawów preeklampsji.

HELLP objawy – jak rozpoznać zagrożenie?

Objawy HELLP mogą początkowo przypominać dolegliwości grypopodobne, co często prowadzi do opóźnienia w diagnozie. Charakterystyczne symptomy zespołu HELLP obejmują:

ból w prawym górnym kwadrancie brzucha lub ból w nadbrzuszu (występuje u 65-90% pacjentek),
nudności i wymioty (u około 35-50% przypadków),
ból głowy, często o znacznym nasileniu (u 30-60% pacjentek),
zaburzenia widzenia, w tym widzenie mroczków, podwójne widzenie (u 10-20%),
obrzęki, szczególnie twarzy i rąk,
ogólne złe samopoczucie,
nadciśnienie tętnicze (u około 85% pacjentek),
białkomocz (u około 85-95% przypadków).

Należy podkreślić, że zespół HELLP w ciąży może wykazywać objawy niespecyficzne i zróżnicowane. Niektóre pacjentki mogą doświadczać jedynie delikatnego dyskomfortu w jamie brzusznej, podczas gdy inne prezentują pełen obraz kliniczny z ciężkim bólem, wymiotami i zaburzeniami świadomości. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, zwłaszcza bólu w prawym podżebrzu i górnej części brzucha, zaleca się natychmiastową konsultację (możliwa jest także jako teleporada lekarska) w celu wstępnej oceny stanu i skierowania do odpowiedniej placówki medycznej.

Zespół HELLP w ciąży – diagnostyka

Rozpoznanie zespołu HELLP opiera się na charakterystycznych zmianach w badaniach laboratoryjnych.

Hemoliza – rozpad czerwonych krwinek potwierdzony przez:
- obecność schistocytów (zniekształconych erytrocytów) w rozmazie krwi;
- podwyższone stężenie bilirubiny (>1,2 mg/dl);
- podwyższony poziom dehydrogenazy mleczanowej (LDH >600 j/l);
- obniżone stężenie haptoglobiny w surowicy.
Podwyższone enzymy wątrobowe:
- aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) >70 j/l;
- aminotransferaza alaninowa (AlAT) >70 j/l.
Małopłytkowość:
- liczba płytek krwi <100 000/μl.

Ponadto, w ramach diagnostyki zespołu HELLP wykonuje się badanie ogólne moczu mające na celu ocenę obecności białkomoczu, czyli nieprawidłowej ilości białka w moczu, co może wskazywać na zaburzenia pracy nerek lub inne stany chorobowe. Kolejnym elementem jest regularny pomiar ciśnienia tętniczego, który pozwala na monitorowanie stanu układu sercowo-naczyniowego. W celu dokładnej oceny funkcji nerek oznacza się stężenie kreatyniny oraz mocznika we krwi, co umożliwia wykrycie ewentualnych zaburzeń pracy tego narządu. Dodatkowo przeprowadza się badanie ultrasonograficzne płodu z oceną przepływów dopplerowskich, co pozwala na ocenę przepływu krwi przez naczynia płodu oraz łożyska i wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Wykonuje się również badania koagulologiczne, które mają na celu ocenę układu krzepnięcia krwi i wykluczenie zaburzeń mogących mieć wpływ na przebieg ciąży lub ryzyko powikłań.

HELLP zespół – przyczyny i czynniki ryzyka

Dokładna etiologia zespołu HELLP nie została w pełni poznana, jednak uważa się, że kluczową rolę odgrywa nieprawidłowa implantacja łożyska prowadząca do aktywacji układu immunologicznego i zaburzeń funkcji śródbłonka naczyń. HELLP zespół może wystąpić u każdej ciężarnej, jednak zidentyfikowano pewne czynniki zwiększające ryzyko – należą do nich:

wiek powyżej 25 lat,
wielorództwo,
wcześniejsze epizody stanu przedrzucawkowego lub zespołu HELLP,
przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
cukrzyca,
otyłość,
choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy),
zaburzenia funkcji nerek,
ciąża mnoga.

Regularny monitoring ciąży przez ginekologa online lub podczas wizyt stacjonarnych pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości i szybką reakcję w przypadku pojawienia się objawów sugerujących zespół HELLP.

Zespół HELLP w ciąży – postępowanie medyczne

Zespół HELLP w ciąży wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, a postępowanie polega przede wszystkim na stabilizacji stanu matki oraz rozwiązaniu ciąży, które jest jedyną skuteczną metodą leczenia tego powikłania. Wybór odpowiedniego momentu porodu zależy od zaawansowania ciąży oraz stanu klinicznego pacjentki. Po 34. tygodniu ciąży zaleca się natychmiastowe rozwiązanie ciąży, natomiast w przypadkach, gdy zespół HELLP zostanie rozpoznany między 24. a 34. tygodniem ciąży, rozważa się podanie kortykosteroidów w celu przyspieszenia dojrzewania płuc płodu i opóźnienia porodu o okres 24-48 godzin. Przed 24. tygodniem rokowanie dla płodu jest bardzo poważne, a decyzje dotyczące dalszego postępowania podejmowane są indywidualnie, z uwzględnieniem zarówno dobra matki, jak i dziecka.

W ramach leczenia objawowego stosuje się leki przeciwnadciśnieniowe, takie jak labetalol, nifedypina czy hydralazyna, mające na celu kontrolę ciśnienia tętniczego. Siarczan magnezu podaje się dożylnie w celu zapobiegania drgawkom, natomiast w przypadku ciężkiej anemii lub małopłytkowości konieczne mogą być przetoczenia preparatów krwi, w tym koncentratu krwinek czerwonych lub płytek krwi. W razie wystąpienia zaburzeń krzepnięcia wdraża się odpowiednie leczenie mające na celu ich korektę. W przypadkach ciężkiego przebiegu zespołu HELLP, gdy dochodzi do niewydolności narządów lub powikłań ogólnoustrojowych, pacjentka wymaga leczenia na oddziale intensywnej terapii, gdzie może być konieczna terapia nerkozastępcza, wentylacja mechaniczna lub wspomaganie krążenia.

Powikłania zespołu HELLP dla matki i dziecka

Zespół HELLP stanowi poważne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Śmiertelność matek waha się od 1% do 25%, w zależności od ciężkości przebiegu i dostępności specjalistycznej opieki medycznej. Najczęstsze powikłania u matki obejmują:

zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
przedwczesne oddzielenie łożyska,
ostrą niewydolność nerek,
obrzęk płuc,
krwotok śródmózgowy,
pęknięcie wątroby,
krwiak podtorebkowy wątroby,
wstrząs hipowolemiczny,
zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS),
posocznicę.

Powikłania dla płodu i noworodka to przede wszystkim:

wcześniactwo i związane z nim powikłania,
wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu,
niedotlenienie wewnątrzmaciczne,
zwiększone ryzyko martwicy jelit,
dysplazja oskrzelowo-płucna,
krwawienia dokomorowe,
zgon wewnątrzmaciczny lub okołoporodowy.

Śmiertelność okołoporodowa noworodków w przypadku zespołu HELLP wynosi od 7% do 34%, głównie z powodu wcześniactwa i niedojrzałości narządów.

Zespół HELLP – dalsze rokowanie i zapobieganie nawrotom

Kobiety, które przebyły zespół HELLP, mają zwiększone ryzyko rozwoju tego powikłania w kolejnych ciążach (szacowane na 5-25%). Ryzyko to jest szczególnie wysokie u pacjentek, u których zespół HELLP wystąpił przed 28. tygodniem ciąży. W kolejnych ciążach zaleca się:

szczegółową ocenę przedkoncepcyjną,
regularną i częstą kontrolę prenatalną,
suplementację kwasu acetylosalicylowego w małych dawkach (75-150 mg/dobę), rozpoczętą przed 16. tygodniem ciąży,
suplementację wapnia (1-2 g/dobę) w przypadku niskiego spożycia w diecie,
monitorowanie ciśnienia tętniczego i parametrów laboratoryjnych,
ocenę wzrastania płodu i przepływów łożyskowych.

W przypadku chorób przewlekłych, które mogą zwiększać ryzyko zespołu HELLP, konieczne jest ich optymalne wyrównanie przed zajściem w ciążę oraz ścisła kontrola w trakcie jej trwania. Regularne konsultacje z lekarzem (w tym: lekarz online) mogą być pomocne w monitorowaniu stanu zdrowia przed planowaną ciążą.

Wsparcie pacjentek z zespołem HELLP

Doświadczenie zespołu HELLP jest traumatycznym przeżyciem dla kobiety i jej rodziny. Pacjentki często doświadczają silnego stresu, lęku, a nawet zespołu stresu pourazowego po przebytym epizodzie. Istotne jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia psychologicznego zarówno w trakcie hospitalizacji, jak i po wypisie ze szpitala. W przypadku konieczności przedłużonej rekonwalescencji, pacjentka może potrzebować zwolnienie lekarskie online, które umożliwi pełny powrót do zdrowia bez dodatkowego stresu związanego z koniecznością osobistej wizyty w placówce medycznej.

W przypadku wystąpienia niepokojących objawów sugerujących zespół HELLP konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Istnieje możliwość uzyskania wstępnej porady oraz recepty online. Należy podkreślić, że zespół HELLP wymaga leczenia szpitalnego, zaś konsultacje online służą jedynie jako wstępna ocena i wsparcie w podjęciu decyzji o dalszym postępowaniu. Istotne jest, aby pacjentki z grupy podwyższonego ryzyka pozostawały pod regularną opieką specjalistyczną, a wszelkie niepokojące objawy konsultowały bezzwłocznie z lekarzem prowadzącym. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie zespołu HELLP znacząco poprawia rokowanie zarówno dla matki, jak i dla dziecka.

Lekarz Online – zawsze przy Tobie, gdziekolwiek jesteś

Czym jest zespół HELLP?

HELLP objawy – jak rozpoznać zagrożenie?

Uzyskaj 15% rabatu na nasze wszystkie usługi!

Zapisz się do newslettera Medicept.pl