Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – jak się objawia i jak leczyć?

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej to infekcja wirusowa wywołana przez wirus opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1). Jest to częsta choroba dotykająca błon śluzowych jamy ustnej, gardła oraz dziąseł, która może występować zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Wirus HSV-1, raz wprowadzony do organizmu, pozostaje w nim na stałe w postaci utajonej. W sprzyjających warunkach, takich jak osłabienie układu odpornościowego, stres lub ekspozycja na intensywne światło słoneczne, może się reaktywować, wywołując nawrót choroby.

Jak dochodzi do zakażenia opryszczką?

Głównym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z osobą chorą lub nosicielem wirusa, szczególnie w fazie aktywnej infekcji. Zakażenie wirusem HSV-1 następuje drogą kropelkową lub poprzez kontakt ze śliną, np. podczas pocałunku czy używania wspólnych naczyń. Często dochodzi do zakażenia w dzieciństwie, kiedy dzieci wkładają do ust zanieczyszczone zabawki lub przedmioty.

Po wniknięciu do organizmu wirus pozostaje w zwojach nerwowych w stanie uśpienia. W sprzyjających warunkach, takich jak obniżona odporność, wirus może się reaktywować, wywołując nawrót objawów, takich jak opryszczka na języku, ustach, w gardle.

Objawy opryszczkowego zapalenia jamy ustnej u dzieci

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dzieci zwykle przebiega bardziej intensywnie niż u dorosłych. Objawy początkowe są podobne do tych występujących przy przeziębieniu:

wysoka gorączka, często przekraczająca 39°C,
ogólne osłabienie i drażliwość,
brak apetytu,
ból gardła.

Z czasem na błonie śluzowej jamy ustnej pojawiają się małe, bolesne pęcherzyki wypełnione płynem. Najczęściej lokalizują się one na języku, dziąsłach, podniebieniu oraz wewnętrznej stronie policzków. Pęcherzyki te pękają, pozostawiając bolesne nadżerki i owrzodzenia. Dodatkowo opryszczkowe zapalenie gardła może powodować obrzęknięte, zaczerwienione dziąsła, które łatwo krwawią podczas jedzenia czy mycia zębów.

Ze względu na intensywny ból dzieci często odmawiają jedzenia i picia, co zwiększa ryzyko odwodnienia. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoczęcie leczenia na opryszczkowe zapalenie gardła u dzieci.

Objawy opryszczkowego zapalenia jamy ustnej u dorosłych

U dorosłych opryszczkowe zapalenie jamy ustnej zazwyczaj przebiega łagodniej. Mogą pojawić się następujące objawy:

pieczenie i swędzenie w jamie ustnej,
bolesne pęcherzyki i nadżerki na języku, podniebieniu oraz wewnętrznej stronie policzków,
uczucie suchości w ustach,
niewielka gorączka i osłabienie.

Dorośli często mylą opryszczkowe zapalenie jamy ustnej z innymi infekcjami, takimi jak angina czy przeziębienie, co może opóźniać podjęcie odpowiedniego leczenia.

Jak diagnozować opryszczkowe zapalenie jamy ustnej?

Opryszczkowe zapalenie gardła diagnozuje się głównie na podstawie obrazu klinicznego i wywiadu z pacjentem. Charakterystyczne zmiany w jamie ustnej, w połączeniu z towarzyszącymi objawami ogólnymi, zazwyczaj wystarczają do rozpoznania. W trudniejszych przypadkach lekarz może zlecić testy serologiczne lub badania genetyczne, takie jak PCR, w celu potwierdzenia obecności wirusa HSV-1.

Leczenie opryszczkowego zapalenia jamy ustnej obejmuje zarówno środki farmakologiczne, jak i metody łagodzenia objawów. W przypadku silnych dolegliwości warto skorzystać z teleporada lekarska lub uzyskać recepta online, aby szybko rozpocząć terapię.

Leki stosowane w leczeniu

Przeciwwirusowe: acyklowir, walacyklowir – hamują namnażanie wirusa i skracają czas trwania choroby.
Przeciwbólowe i przeciwgorączkowe: paracetamol, ibuprofen – łagodzą ból i gorączkę.
Preparaty miejscowe: żele z lidokainą, maści przeciwwirusowe do stosowania na zmiany w jamie ustnej.

Zalecenia dla pacjentów

Unikaj gorących, kwaśnych i ostrych potraw, które mogą podrażniać zmienione chorobowo miejsca.
Pij dużo płynów, najlepiej chłodnych, aby uniknąć odwodnienia.
Utrzymuj higienę jamy ustnej, stosując delikatną szczoteczkę do zębów.

Domowe sposoby na łagodzenie objawów opryszczki wewnątrz ust

W leczeniu wspomagającym można stosować domowe metody.

Płukanki z rumianku lub szałwii – działają przeciwzapalnie.
Ograniczenie mówienia i żucia – zmniejsza podrażnienie błony śluzowej.
Stosowanie zimnych okładów na obrzęknięte miejsca.

Powikłania, jakie niesie opryszczkowe zapalenie gardła

Nieleczone lub źle leczone opryszczkowe zapalenie jamy ustnej może prowadzić do powikłań, takich jak:

nadkażenia bakteryjne zmian w jamie ustnej,
odwodnienie organizmu (szczególnie u dzieci),
rozszerzenie infekcji na inne części ciała, np. oczy.

Jak zapobiegać opryszczkowemu zapaleniu jamy ustnej?

Zapobieganie opryszczkowemu zapaleniu jamy ustnej opiera się na kilku kluczowych zasadach, które minimalizują ryzyko zakażenia i reaktywacji wirusa HSV-1.

Unikanie kontaktu z osobami w aktywnej fazie opryszczki

Opryszczka wewnątrz ust jest najbardziej zakaźna w fazie aktywnej, gdy na skórze lub błonach śluzowych występują widoczne pęcherzyki. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia:

unikaj bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną, w tym pocałunków i dzielenia naczyń, sztućców czy ręczników;
zwracaj szczególną uwagę na dzieci, które mogą nieświadomie dotykać zmian skórnych i przenosić wirusa na inne osoby.

Higiena osobista

Regularne mycie rąk to jeden z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania przenoszeniu wirusa. Aby zmniejszyć ryzyko infekcji:

myj ręce wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund, zwłaszcza po kontakcie z osobą chorą lub przed posiłkiem;
dezynfekuj przedmioty osobistego użytku, takie jak szczoteczki do zębów, ręczniki czy sztućce;
jeśli w domu znajduje się osoba z opryszczką na języku, warto stosować jednorazowe chusteczki i ręczniki papierowe do wycierania rąk.

Wzmacnianie odporności

Silny układ odpornościowy jest kluczowy w walce z wirusem HSV-1 i zapobieganiu nawrotom choroby. Aby poprawić swoją odporność:

stosuj zrównoważoną dietę bogatą w witaminy i minerały, w szczególności witaminy z grupy B, C, D oraz cynk i selen, które wspomagają działanie układu immunologicznego;
regularnie uprawiaj aktywność fizyczną, dostosowaną do swoich możliwości, aby utrzymać organizm w dobrej kondycji;
zapewniaj sobie odpowiednią ilość snu – co najmniej 7–8 godzin na dobę dla dorosłych i więcej dla dzieci;
unikaj nadmiernego stresu, który osłabia układ odpornościowy. Wprowadź do codziennego życia techniki relaksacyjne, takie jak joga, medytacja czy ćwiczenia oddechowe.

Ochrona skóry i ust przed czynnikami zewnętrznymi

Czynniki takie jak intensywne promieniowanie słoneczne czy ekstremalne warunki pogodowe mogą sprzyjać reaktywacji wirusa HSV-1. Aby tego uniknąć:

używaj balsamów ochronnych do ust z filtrem UV, szczególnie latem;
w zimie stosuj tłuste pomadki ochronne, które zabezpieczą usta przed wysuszeniem i pękaniem;
unikaj nadmiernego przegrzewania lub wychładzania organizmu.

Zapobieganie urazom w jamie ustnej

Mechaniczne uszkodzenia błon śluzowych mogą sprzyjać aktywacji wirusa, przez co pojawi się opryszczka. Aby ich uniknąć:

używaj delikatnej szczoteczki do zębów i unikaj szorowania dziąseł;
regularnie odwiedzaj dentystę w celu kontroli stanu jamy ustnej;
uważaj na gorące i ostre potrawy, które mogą podrażniać błony śluzowe.

Profilaktyka w przypadku osób z grupy ryzyka

Osoby z obniżoną odpornością, takie jak pacjenci po przeszczepach, osoby z HIV lub przyjmujące leki immunosupresyjne, powinny być szczególnie ostrożne.

Konsultuj się z lekarzem w przypadku pierwszych objawów opryszczki.
Rozważ stosowanie leków przeciwwirusowych w profilaktyce (po wcześniejszej konsultacji z lekarzem).
Staraj się unikać dużych skupisk ludzi w sezonie infekcji wirusowych, aby zminimalizować ryzyko dodatkowych zakażeń.

Podsumowanie

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej to uciążliwa choroba, której objawy mogą być poważne, szczególnie u dzieci. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć powikłań. Jeśli zauważysz objawy, takie jak gorączka, ból gardła czy pęcherzyki w jamie ustnej, skonsultuj się z lekarzem. Możesz skorzystać z usług lekarz online, aby uzyskać szybką pomoc. W przypadku potrzeby przedłużenia zwolnienia wybierz zwolnienie lekarskie online.