Herpangina – przyczyny, objawy i leczenie. Ile trwa?
Herpangina to choroba zakaźna wywołana przez wirusy Coxsackie, charakteryzująca się powstawaniem bolesnych pęcherzyków na błonie śluzowej gardła. Schorzenie to najczęściej dotyka dzieci, jednak może występować również u dorosłych. Mimo nieprzyjemnych objawów herpangina zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku do kilkunastu dni. Dla złagodzenia symptomów stosuje się leczenie objawowe. W niniejszym artykule przedstawiono kompleksowe informacje dotyczące przyczyn, objawów, diagnostyki, leczenia oraz profilaktyki herpanginy.
W artykule:
- Czym jest herpangina i jakie są jej przyczyny?
- Objawy herpanginy – jak rozpoznać chorobę?
- Herpangina – objawy dodatkowe
- Pęcherzyki na gardle – diagnostyka i różnicowanie herpanginy
- Herpangina leczenie – jak skutecznie złagodzić objawy?
- Herpangina – ile trwa i jak jej zapobiegać? Powikłania i rokowanie
Czym jest herpangina i jakie są jej przyczyny?
Herpangina jest chorobą zakaźną, której głównym objawem są charakterystyczne zmiany pęcherzykowe w jamie ustnej, szczególnie na podniebieniu miękkim, migdałkach i tylnej ścianie gardła. Za powstanie tej choroby odpowiedzialne są głównie wirusy z grupy Coxsackie, należące do rodziny Picornaviridae, szczególnie serotypy A (A1-A6, A8, A10, A16, A22) oraz rzadziej serotypy B (B1-B5). Sporadycznie herpanginę mogą wywoływać również inne enterowirusy, takie jak wirus ECHO (Enteric Cytopathic Human Orphan) czy enterowirus 71.
Infekcja szerzy się drogą kropelkową poprzez kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych osoby zakażonej, a także drogą fekalno-oralną. Istotną rolę w transmisji wirusa odgrywa bezpośredni kontakt z osobą chorą, jak również kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami. Wirus może przetrwać na powierzchniach przez kilka godzin do kilku dni, co znacząco ułatwia jego rozprzestrzenianie się, szczególnie w miejscach, gdzie przebywa duża liczba osób, takich jak:
- przedszkola i szkoły,
- placówki opieki dziennej,
- baseny i inne obiekty rekreacyjne,
- domy rodzinne z wieloma domownikami.
Okres wylęgania wirusa wynosi zazwyczaj od 3 do 6 dni, a zakaźność utrzymuje się przez cały okres trwania choroby, nawet do tygodnia po ustąpieniu objawów. Szczególnie podatne na zakażenie heparginą są dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, u których układ odpornościowy nie miał jeszcze kontaktu z danym typem wirusa.
Należy podkreślić, że herpangina częściej występuje w okresie letnim i wczesnojesiennym, co związane jest z warunkami sprzyjającymi rozwojowi i transmisji wirusów. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zakażenia są przede wszystkim osłabienie układu odpornościowego, stany zapalne w obrębie jamy ustnej i gardła, a także przebywanie w dużych skupiskach ludzi.
Warto dodać, że po przebytej infekcji wywoływanej przez określony serotyp wirusa Coxsackie organizm nabywa odporność, jednak ze względu na dużą liczbę serotypów tych wirusów, możliwe jest wielokrotne zachorowanie na herpanginę w ciągu życia.
Objawy herpanginy – jak rozpoznać chorobę?
Objawy herpanginy manifestują w sposób charakterystyczny, co zazwyczaj umożliwia jej odróżnienie od innych schorzeń gardła i jamy ustnej. Symptomatologia tej choroby obejmuje zarówno objawy ogólne, jak i miejscowe, które rozwijają się w określonej sekwencji czasowej. Początek choroby jest zazwyczaj nagły. Pierwsze objawy herpanginy to:
- gorączka, często wysoka, osiągająca 38,5-40°C,
- ból gardła o znacznym nasileniu,
- trudności w przełykaniu (dysfagia),
- bóle głowy,
- bóle mięśniowe i ogólne osłabienie,
- utrata apetytu,
- nudności, niekiedy wymioty,
- powiększenie węzłów chłonnych szyjnych.
Charakterystycznym objawem herpanginy, pojawiającym się zwykle 1-2 dni po wystąpieniu objawów ogólnych, są pęcherzyki na gardle. Te małe, przezroczyste bąble w gardle lokalizują się głównie na:
- podniebieniu miękkim,
- łukach podniebiennych,
- języczku,
- migdałkach podniebiennych,
- tylnej ścianie gardła (pęcherzyki na tylnej ścianie gardła są szczególnie charakterystyczne).
Zmiany początkowo mają postać małych (1-2 mm), czerwonych grudek, które w ciągu 24 godzin przekształcają się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Następnie pękają, tworząc płytkie owrzodzenia z szarożółtym dnem i czerwoną obwódką zapalną. Liczba zmian waha się zazwyczaj od kilku do kilkunastu. Bąble na gardle są bardzo bolesne, co prowadzi do nasilenia trudności w przełykaniu i może skutkować odmową przyjmowania pokarmów i płynów, szczególnie u małych dzieci.
Herpangina – objawy dodatkowe
W przypadkach ciężkich infekcji, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością, mogą wystąpić dodatkowe objawy, takie jak:
- odwodnienie,
- zaburzenia elektrolitowe,
- zmiany pęcherzykowe na dłoniach, stopach i pośladkach (w przypadku koinfekcji wirusem wywołującym chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej),
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (bardzo rzadko).
Herpangina u dorosłych zazwyczaj przebiega łagodniej niż u dzieci, często z mniej nasilonymi objawami ogólnymi, jednak bąble w gardle mogą być równie bolesne. Należy podkreślić, że objawy herpanginy mogą przypominać inne schorzenia jamy ustnej i gardła, takie jak:
- anginę,
- zapalenie jamy ustnej,
- pierwotne zakażenie wirusem opryszczki,
- chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej,
- zapalenie dziąseł.
Dlatego w przypadku pojawienia się niepokojących objawów, szczególnie utrzymującej się wysokiej gorączki, silnego bólu gardła oraz trudności w przyjmowaniu płynów, wskazana jest konsultacja z lekarzem. W razie potrzeby można skorzystać z teleporady lekarskiej, która umożliwia wstępną ocenę stanu pacjenta bez konieczności osobistej wizyty w placówce medycznej.
Pęcherzyki na gardle – diagnostyka i różnicowanie herpanginy
Diagnoza herpanginy opiera się głównie na obrazie klinicznym, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystycznych zmian w jamie ustnej i gardle. Lekarz podczas badania przedmiotowego zwraca uwagę na obecność typowych pęcherzyków lub owrzodzeń na podniebieniu miękkim, łukach podniebiennych, migdałkach i tylnej ścianie gardła. Badania diagnostyczne, które mogą być pomocne w potwierdzeniu rozpoznania lub wykluczeniu innych schorzeń, obejmują:
- badania wirusologiczne: izolacja wirusa z wymazu z gardła, metody molekularne (PCR), testy serologiczne;
- badania laboratoryjne: morfologia krwi, CRP, OB;
- inne badania: posiew wymazu z gardła, test na obecność antygenu paciorkowca, badania w kierunku wirusa opryszczki (HSV-1).
W praktyce klinicznej diagnoza stawiana jest najczęściej na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, a badania laboratoryjne wykonuje się głównie w przypadkach atypowych lub przy podejrzeniu powikłań.
Różnicowanie herpanginy powinno uwzględniać następujące jednostki chorobowe:
- angina paciorkowcowa – charakteryzuje się obecnością nalotów ropnych na migdałkach, bez typowych pęcherzyków;
- pierwotne zakażenie wirusem opryszczki (HSV) – zmiany lokalizują się głównie na dziąsłach i wargach, a nie na tylnej ścianie gardła;
- choroba dłoni, stóp i jamy ustnej – wywołana przez podobne wirusy, jednak oprócz zmian w jamie ustnej występują charakterystyczne wysypki na dłoniach i stopach;
- afty nawrotowe – zazwyczaj pojedyncze, większe owrzodzenia, często nawracające, lokalizujące się głównie na wargach, policzkach i języku;
- zapalenie jamy ustnej wywołane przez grzyby (kandydoza) – białawe naloty na błonie śluzowej, które można usunąć, odsłaniając zaczerwienioną powierzchnię;
- pęcherzyca – przewlekła choroba autoimmunologiczna z pęcherzami w jamie ustnej i na skórze;
- zespół Stevens-Johnsona – ciężka reakcja polekowa z rozległymi zmianami pęcherzowymi na błonach śluzowych i skórze.
W przypadku niejasnego obrazu klinicznego lub nietypowego przebiegu choroby wskazana jest konsultacja z lekarzem specjalistą (pediatrą, internistą, laryngologiem lub specjalistą chorób zakaźnych). W przypadku potrzeby szybkiej konsultacji możliwe jest skorzystanie z usługi lekarz online, co jest szczególnie istotne w sytuacjach, gdy szybka diagnoza może zapobiec rozwojowi powikłań.
Herpangina leczenie – jak skutecznie złagodzić objawy?
Herpangina jest chorobą wirusową, która zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 7-10 dni. Nie istnieje specyficzne leczenie przyczynowe, terapia ma więc charakter objawowy i wspierający. Głównym celem leczenia jest złagodzenie dolegliwości, zapobieganie powikłaniom oraz wspomaganie naturalnych mechanizmów obronnych organizmu. Podstawowe zasady leczenia herpanginy to:
Leczenie farmakologiczne, które obejmuje:
- leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen, aspiryna przeciwwskazana u dzieci poniżej 16 lat);
- środki miejscowo znieczulające (płukanki, aerozole, pastylki, żele);
- preparaty przeciwzapalne do stosowania miejscowego (płukanki z chlorheksydyną, roztwory antyseptyczne, płyny ziołowe);
- antybiotykoterapię tylko w przypadku wtórnych zakażeń bakteryjnych.
Leczenie niefarmakologiczne to:
- odpowiednie nawodnienie (chłodne płyny, w skrajnych przypadkach dożylnie);
- dieta łatwostrawna, unikanie pokarmów drażniących (zimne posiłki, lody, koktajle);
- odpoczynek i unikanie zanieczyszczonych pomieszczeń;
- zwiększenie wilgotności powietrza (nawilżacze, wietrzenie).
W przypadku nasilonych objawów lub ryzyka rozwoju powikłań, szczególnie u małych dzieci oraz pacjentów z zaburzeniami odporności, konieczna jest konsultacja lekarska. W takiej sytuacji pomocna może być recepta online, która umożliwia uzyskanie zalecanych leków bez konieczności osobistej wizyty w gabinecie. W sytuacji znacznego nasilenia objawów bólowych, utrudniających przyjmowanie płynów i pokarmów, a także przy wysokiej gorączce nieustępującej mimo stosowania leków przeciwgorączkowych, może być konieczna hospitalizacja. Dotyczy to szczególnie małych dzieci, u których istnieje ryzyko odwodnienia.
W trakcie choroby, szczególnie jeśli występuje wysoka gorączka lub znaczne osłabienie, wskazane jest pozostanie w domu i unikanie kontaktu z innymi osobami. W razie konieczności kwarantanny i zwolnienia z pracy lub szkoły możliwe jest uzyskanie e-zwolnienia lekarskiego po konsultacji z lekarzem.
Herpangina – ile trwa i jak jej zapobiegać? Powikłania i rokowanie
Ile trwa herpangina? Czas trwania choroby jest zróżnicowany i zależy od indywidualnych cech pacjenta, takich jak wiek, stan układu odpornościowego, a także od serotypu wirusa wywołującego infekcję. Typowy przebieg czasowy herpanginy przedstawia się następująco:
- okres wylęgania: 3-6 dni od momentu zakażenia;
- faza prodromalna (wstępna): 1-2 dni, z objawami ogólnymi takimi jak gorączka, ból głowy, osłabienie;
- faza właściwa z obecnością zmian w gardle: 3-7 dni;
- okres zdrowienia: 1-3 dni.
Łącznie, od momentu wystąpienia pierwszych objawów do pełnego wyzdrowienia upływa zazwyczaj 5-10 dni. Należy jednak zauważyć, że:
- u dzieci poniżej 3. roku życia choroba może trwać dłużej;
- u pacjentów z zaburzeniami odporności okres choroby może się wydłużyć do 2-3 tygodni;
- herpangina u dorosłych zazwyczaj trwa krócej niż u dzieci, średnio 4-7 dni;
- w rzadkich przypadkach możliwe jest bezobjawowe lub skąpoobjawowe zakażenie.
Powikłania herpanginy występują rzadko i obejmują:
- odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe – najczęstsze powikłanie, szczególnie u małych dzieci;
- wtórne zakażenia bakteryjne jamy ustnej i gardła;
- zapalenie ucha środkowego;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (bardzo rzadko);
- zapalenie mięśnia sercowego (ekstremalnie rzadko);
- porażenie nerwów czaszkowych (opisywane kazuistycznie).
Rokowanie w herpanginie jest zazwyczaj bardzo dobre. W większości przypadków choroba ustępuje samoistnie bez pozostawiania trwałych następstw. Najczęstszą przyczyną powikłań jest odwodnienie wynikające z niechęci do przyjmowania płynów z powodu bolesności gardła. Profilaktyka herpanginy opiera się głównie na zapobieganiu transmisji wirusa i obejmuje:
- higienę rąk,
- unikanie bliskiego kontaktu z osobami zakażonymi,
- dezynfekcję powierzchni,
- wzmacnianie odporności (zbilansowana dieta bogata w witaminy i składniki mineralne, regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, unikanie przewlekłego stresu),
- edukację zdrowotną (nauka prawidłowych nawyków higienicznych, szczególnie u dzieci, podnoszenie świadomości na temat dróg szerzenia się infekcji wirusowych).
Warto podkreślić, że nie istnieje szczepionka przeciwko wirusom wywołującym herpanginę, a ze względu na dużą liczbę serotypów wirusów i możliwość wielokrotnego zakażenia różnymi serotypami, przebycie choroby nie daje całkowitej odporności. W przypadku pojawienia się ognisk epidemicznych, szczególnie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zaleca się wzmożony nadzór epidemiologiczny, czasowe ograniczenie przyjmowania nowych podopiecznych oraz intensyfikację działań higieniczno-sanitarnych.
Herpangina, wywołana przez enterowirusy, zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 5-10 dni. Leczenie skupia się na łagodzeniu objawów, takich jak ból gardła i gorączka, poprzez stosowanie leków przeciwbólowych, środków miejscowo znieczulających oraz odpowiednie nawodnienie i dietę. Powikłania są rzadkie, ale w przypadku niepokojących objawów, szczególnie u dzieci i osób z zaburzeniami odporności, warto skonsultować się z lekarzem. Telemedycyna oferuje wygodne rozwiązania, umożliwiające uzyskanie pomocy bez konieczności osobistej wizyty.
Materiały:
– Herpangina u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie – https://zdrowedziecko.com/herpangina-u-dziecka-przyczyny-objawy-leczenie/
– Herpangina – co to jest? – https://wylecz.to/laryngologia/herpangina/
