Czym jest cukrzyca ciężarnych?
Cukrzyca ciążowa jest jednym z najczęstszych i najcięższych powikłań występujących w czasie ciąży – nieleczona może stanowić zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się płodu. Ważnym elementem profilaktyki powikłań cukrzycy ciążowej jest jej wczesne rozpoznanie i leczenie. Sprawdź, jakie badania wykonuje się w diagnostyce cukrzycy ciężarnych i jak wygląda leczenie.
Cukrzyca ciężarnych – definicja
Hiperglikemię rozpoznaną po raz pierwszy w trakcie ciąży, definiuje się jako różnego stopnia zaburzenia tolerancji glukozy. Szacuje się, że u pewnej grupy kobiet ciężarnych cukrzyca występowała już przed ciążą, jednak nie została ona wykryta. Dlatego powszechnie stosowany jest podział na:
- cukrzycę rozpoznaną w ciąży – mówi się o niej wtedy, gdy wartości glikemii (stężenie glukozy we krwi) stwierdzonej u kobiety ciężarnej są wyższe od wartości uprawniających do rozpoznania klinicznie jawnej cukrzycy, tzn.:
- glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl lub
- glikemia w 2. godzinie ≥ 200 mg/dl lub
- glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl, której towarzyszą objawy kliniczne hiperglikemii;
- cukrzycę ciążową – diagnozowana jest, gdy wartości glikemii są następujące:
- glikemia na czczo 92-125 mg/dl;
- glikemia po 60 min. ≥ 180 mg/dl lub
- glikemia w po 120 min. 153-199 mg/dl.
Pomiar glukozy we krwi następuje po doustnym obciążeniu 75 g glukozy.
Przyczyny cukrzycy w ciąży
Główną przyczyną cukrzycy ciężarnych kobiet jest insulinooporność wywołana przez hormony, których stężenie w czasie ciąży wzrasta, a które działają antagonistycznie względem insuliny. Należą do nich: estrogeny, progesteron, somatotropina i prolaktyna.
U niektórych ciężarnych trzustka nie jest w stanie pokryć wzrastającego zapotrzebowania na insulinę, przez co dochodzi do jej niedoboru, który skutkuje hiperglikemią. Powodem wystąpienia insulinooporności może być także nadmierny przyrost masy ciała w okresie ciąży.
Czynniki ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową
Wśród czynników ryzyka predysponujących do wystąpienia cukrzycy ciężarnych wymienia się m.in.:
- wiek powyżej 35 lat,
- nadwaga lub otyłość przed ciążą,
- przebycie cukrzycy w poprzedniej ciąży,
- występowanie cukrzycy w rodzinie,
- zaburzenia tolerancji glukozy w wywiadzie,
- poronienia,
- niewyjaśnione zgony okołoporodowe lub wewnątrzmaciczne,
- urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg.
Cukrzyca ciężarnych – rozpoznanie
Wiele przyszłych mam zastanawia się, jakie objawy daje cukrzyca ciążowa. Okazuje się, że cukrzyca u ciężarnych kobiet przebiega zwykle w sposób bezobjawowy – zaburzenia węglowodanowe można wykryć wyłącznie na podstawie badania stężenia glukozy we krwi, dlatego tak ważne jest, aby przestrzegać zaleceń dotyczących diagnostyki cukrzycy w ciąży.
Cukrzyca w ciąży rozpoznawana jest na podstawie oznaczenia stężenia glukozy we krwi na różnych etapach ciąży. Ciężarna, u której nie występują czynniki ryzyka, powinna między 5. a 8. tygodniem ciąży oznaczyć stężenie glukozy we krwi na czczo. Jeśli wynik takiego badania będzie prawidłowy, lekarz zaleci wykonanie kolejnego doustnego testu tolerancji glukozy z 75 g glukozy (krzywej cukrowej) między 24. a 28. tygodniem ciąży.
Postępowanie diagnostyczne nieco inaczej wygląda w przypadku kobiet ciężarnych, u których występują czynniki ryzyka, jak również u tych, u których wynik pierwszego badania wyszedł nieprawidłowy. O szczegółach poinformuje ginekolog po otrzymaniu wyników badań.
Leczenie cukrzycy ciężarnych
O doborze formy leczenia cukrzycy u ciężarnej kobiety decyduje lekarz. Podstawę terapii hiperglikemii w ciąży stanowi przede wszystkim dieta cukrzycowa, połączona z odpowiednio dobraną do potrzeb i możliwości przyszłej mamy aktywnością fizyczną oraz optymalizacją przyrostu masy ciała w ciąży. Duże znaczenie ma więc kaloryczność, która powinna być dobrana tak, aby zapewnić przyrost masy ciała adekwatny do BMI ciężarnej sprzed ciąży.
Kobieta, u której rozpoznana została cukrzyca ciężarnych, powinna zostać objęta fachową opieką dietetyka, który poinformuje ją o zaleceniach dotyczących modyfikacji stylu życia. Ponadto powinna regularnie przeprowadzać samokontrolę glikemii na czczo oraz po upływie godziny od spożycia głównych posiłków – w tym celu musi odbyć szkolenie, jak kontrolować stężenie glukozy we krwi w prawidłowy sposób. U niektórych ciężarnych, dla uzyskania normoglikemii konieczna jest farmakoterapia.
Powikłania cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciężarnych jest zagrożeniem dla zdrowia mamy i dziecka. Nieleczone zaburzenia gospodarki węglowodanowej w trakcie ciąży przede wszystkim zwiększają ryzyko wystąpienia tzw. makrosomii płodu, czyli urodzenia dziecka o masie ciała za dużej w stosunku do wieku ciążowego – obie strony są przez to narażone na powikłania poporodowe; ponadto u dziecka po porodzie może wystąpić hipoglikemia (niedocukrzenie).
Leczenie cukrzycy ciążowej zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań, dlatego przyszła mama powinna przede wszystkim pozostawać pod opieką ginekologa, który poinstruuje jakie badania wykonywać i kiedy, by zdiagnozować cukrzycę ciężarnych, a w przypadku jej rozpoznania poprowadzi leczenie.
- Wender-Ożegowska E., Bomba-Opoń D., Brązert J. i inni, „Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą”, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 5, s. 215–229.
- Łagoda K., Kobus G., Bachórzewska-Gajewska H., „Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka”, Via Medica, 2008, s. 168-173.
- Sieradzki J., Płaczkiewicz-Jankowska E., „Cukrzyca rozpoznana podczas ciąży”, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021.
- Katra B., „Cukrzyca ciążowa”, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017.