Czym jest i jak rozpoznać ataksję?

Ataksja, inaczej niezborność ruchowa, to zaburzenie manifestujące się obniżoną koordynacją ruchów oraz problemami z utrzymaniem równowagi. Dolegliwości te spowodowane są uszkodzeniem pewnych struktur układu nerwowego.

Jak objawia się niezborność ruchowa?

W przypadku ataksji siła mięśni pozostaje prawidłowa, natomiast koordynacja ich pracy ulega zaburzeniu. W konsekwencji czynności wymagające płynnego współdziałania kilku grup mięśniowych stają się bardzo trudne do precyzyjnego wykonania.

Bardzo często niezborność ruchowa nie jest zauważalna. Wynika to z faktu, iż jej początek przypomina zwykłą niezgrabność, co nie budzi niepokoju chorego. Często obecność ataksji uświadamia choremu dopiero lekarz, w trakcie badania neurologicznego.

Zazwyczaj pierwszymi niepokojącymi objawami dla pacjenta są zaburzenia chodu i równowagi. Postępujące uczucie niezgrabności znacznie utrudnia wykonywanie precyzyjnych czynności- np. nawlekania igły, zapinania guzików. Charakterystyczne dla chorych z ataksją są też trudności z uchwyceniem szklanki i napiciem się z niej wody. Po uchwyceniu naczynia pojawia się drżenie nasilające się w miarę zbliżania szklanki do ust, a następnie dochodzi do rozlania płynu. Ataksja może dotyczyć nie tylko mięśni kończyn i tułowia, ale także mięśni artykulacyjnych, czyli odpowiadających za wydawanie dźwięków, przez co u chorego może dojść do upośledzenia mowy.

Ataksja- w jakich mechanizmach powstaje?

Przyczyną omawianego objawu neurologicznego jest uszkodzenie struktur układu nerwowego-  między innymi móżdżka lub rdzenia kręgowego. W rdzeniu kręgowym przebiegają drogi przewodzące informacje z receptorów zlokalizowanych w mięśniach do móżdżku o ułożeniu poszczególnych części ciała. Do móżdżku docierają także wiadomości z kory mózgowej, gdzie powstaje zamiar wykonania ruchu. Funkcją móżdżku jest między innymi kontrola działania różnych grup mięśniowych, co pozwala na harmonijne przeprowadzenie zamierzonego ruchu. Jeśli chociaż jeden z elementów odpowiedzialnych za prawidłowe wykonanie danej czynności zostanie uszkodzony, dojdzie do powstania ataksji ruchowej.

Przyczyny ataksji

Pierwszą przyczyną ataksji są uszkodzenia samego móżdżku, które mogą występować na różnym tle. Ich powodem może być na przykład nadużywanie alkoholu, udar, nowotwór, uraz, zatrucie substancjami toksycznymi czy pewne jednostki chorobowe. Do chorób najczęściej powodujących uszkodzenia móżdżku należą: choroby zakaźne lub pozakaźne (wirusowe zapalenie móżdżku, podostre stwardniające zapalenie mózgu, zakażenie HIV), zapalne (stwardnienie rozsiane), niedobory składników pokarmowych (niedobór witaminy B1 w przebiegu encefalopatii Wernickego), endokrynologiczne (niedoczynność tarczycy) i  wrodzone defekty strukturalne.

Drugą sytuacją, w której może dochodzić do ataksji są uszkodzenia dróg doprowadzających impulsy nerwowe do móżdżku. Choroby, w których mogą nastąpić takie konsekwencje to między innymi: zespół Guillaina i Barrégo, neuropatia cukrzycowa, neuropatia polekowa i związana z zatruciem metalami ciężkimi, uszkodzenie rdzenia kręgowego (np. ucisk na rdzeń w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa.

Należy pamiętać, że ataksja nie zawsze jest spowodowana chorobą lub uszkodzeniem struktur układu nerwowego. Do przemijającej ataksji może także dochodzić w przebiegu zatruć substancjami chemicznymi lub napadowo w zaburzeniach metabolizmu uwarunkowanych genetycznie.

Co robić w przypadku wystąpienia ataksji?

W sytuacji zaobserwowania cech mogących świadczyć o uszkodzeniu układu nerwowego, takich jak: trudności z chodzeniem, mówieniem, wykonywaniem codziennych czynności należy zawsze zgłosić się do lekarza. Pilność wizyty zależna jest zwykle od czasu wystąpienia dolegliwości i ich charakteru. Jeżeli objawy postępują stopniowo od tygodni lub miesięcy można udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, jeżeli natomiast dolegliwości pojawiły się nagle (np. po spoczynku nocnym) niezbędne jest wezwanie pogotowia ratunkowego lub natychmiastowe udanie się na najbliższy oddział ratunkowy.

Niezborność ruchowa- jak wygląda diagnostyka?

Konsultacja lekarska w przypadku objawu ataksji rozpoczyna się od zebrania przez lekarza dokładnego wywiadu medycznego. Lekarz zapyta o czas wystąpienia objawów, okoliczności ich pojawienia się oraz czynniki nasilające wymienione dolegliwości. Istotny jest też wywiad dotyczący chorób towarzyszących oraz przyjmowanych na stałe leków. U chorego zgłaszającego się z objawami ataksji niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowego badania neurologicznego, ze szczególnym uwzględnieniem prób, jak np. palec- nos (lekarz poleca pacjentowi dotknięcie czubka nosa palcem wskazującym przy otwartych, a następnie zamkniętych oczach). Podczas wykonywania powyżej próby w ataksji pojawia się zbaczanie palca pacjenta z tak zwanej idealnej linii ruchu. Lekarz może także poprosić chorego o wykonywanie szybkich ruchów naprzemiennych kończynami górnymi oraz napisanie jakiegoś krótkiego tekstu, a także krótki spacer po gabinecie w celu oceny chodu badanego.

Po przeprowadzeniu badania neurologicznego, w zależności od jego wyniku, lekarz może zlecić szereg badań laboratoryjnych krwi. W razie potrzeby skieruje pacjenta do poradni neurologicznej lub na szpitalny oddział neurologii w zależności od pilności i wskazań. Neurolog może zlecić rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową głowy, a także inne badania specjalistyczne, w tym genetyczne. Dalsze postępowanie terapeutyczne zależy od ustalenia przyczyny wystąpienia niezborności ruchowej.

 

Usługi oferowane przez Medicept:

• recepta online – po konsultacji z lekarzem może być wystawiona na leki stałe i doraźne, czy też antykoncepcyjne,
• teleporada lekarska – dzięki niej można otrzymać skierowanie na dalsze badania, receptę na leki, czy też e-zwolnienie, jeżeli lekarz uzna, że pacjent nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków służbowych.