Jesteś w ciąży? Uważaj na toksoplazmozę!
Ciąża to wyjątkowy stan, w którym niektóre pozornie nieszkodliwe zakażenia mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia dziecka. Jest tak w przypadku toksoplazmozy – łagodnej choroby odzwierzęcej, która zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Świadomość przyszłych matek na temat tego schorzenia wciąż jest niewielka, przez co łatwo o przypadkowe zakażenie. W poniższym artykule przedstawiamy podstawowe informacje o toksoplazmozie oraz metodach jej leczenia.
Co należy wiedzieć o toksoplazmozie?
Sprawcą toksoplazmozy jest Toxoplasma gondii – pasożytniczy pierwotniak żyjący wewnątrzkomórkowo. Choć większość społeczeństwa kojarzy tę chorobę jedynie z kotami, dotyczy ona niemal wszystkich ssaków, a także ptaków. Toksoplazmoza jest chorobą niezwykle intrygującą dla naukowców, ponieważ może wpływać na psychikę człowieka, zwiększając skłonność do ryzykownych zachowań.
Istnieje kilka dróg zakażenia toksoplazmozą
Przyjęło się, że główną drogą zakażenia toksoplazmozą jest kontakt z kotem. Rzeczywiście, zwierzęta te mogą być nosicielami niebezpiecznego pasożyta, jednak do zakażenia Toxoplasma gondii dochodzi najczęściej na drodze pokarmowej w wyniku:
- spożycia surowej wieprzowiny, jagnięciny bądź dziczyzny;
- spożycia nieumytych warzyw i owoców skażonych uprzednio kałem kota;
- wypicia nieprzegotowanej wody zawierającej oocysty pasożyta.
Objawy toksoplazmozy ujawniają się relatywnie rzadko
U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym aż 85% przypadków toksoplazmozy przebiega bezobjawowo. Stwarza to ogromne zagrożenie, ponieważ chora na toksoplazmozę ciężarna najczęściej nie zdaje sobie z tego sprawy. W rzadkich przypadkach objawy toksoplazmozy mogą obejmować powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi, karku czy potylicy, z towarzyszącymi objawami grypopodobnymi.
Choroba ta bywa niebezpieczna u osób immunoniekompetentnych, które są w trakcie terapii immunosupresyjnej bądź chorują na zaburzenia odporności. Na podstawie objawów można wyróżnić wtedy:
- oczną postać toksoplazmozy – przebiega w formie postępującego zapalenia siatkówki i naczyniówki oka;
- uogólnioną postać toksoplazmozy – najczęściej dotyczy układu nerwowego, gdzie doprowadza do zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, ale może również przebiegać pod postacią zapalenia mięśnia sercowego, płuc czy wątroby.
Dlaczego toksoplazmoza w ciąży jest tak niebezpieczna?
Toksoplazmoza jest chorobą relatywnie łagodną u ludzi z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym. Niestety odporność rozwijającego płodu jest na tyle mała, że organizm dziecka nie jest w stanie bronić się przed pasożytem. W sytuacji, gdy dojdzie do transmisji zakażenia T. gondii z matki na płód, mówi się o toksoplazmozie wrodzonej. Ryzyko zakażenia, a także zaawansowanie powikłań, zależą przede wszystkim od etapu ciąży, na którym doszło do kontaktu przyszłej matki z pasożytem.
Wrodzona toksoplazmoza jest najbardziej niebezpieczna w pierwszych tygodniach ciąży, kiedy to najczęściej prowadzi do obumarcia płodu i samoistnego poronienia. Do objawów tej choroby zalicza się między innymi:
- uszkodzenia układu nerwowego, w tym mikro- lub makrocefalię, zwapnienia śródczaszkowe, wodogłowie, drgawki czy oczopląs;
- uszkodzenia wzroku, takie jak zapalenie siatkówki czy naczyniówki;
- utratę słuchu lub wzroku;
- skazę krwotoczną;
- powiększenie wątroby i śledziony;
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego;
- problemy z nauką.
Diagnostyka i leczenie toksoplazmozy u ciężarnych
Zakażenie Toxoplasma gondii nie zawsze doprowadza do groźnych powikłań u płodu. W przypadku tej choroby bardzo ważna jest szybka diagnostyka oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, które zminimalizuje ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko. Z tego też powodu badanie na toksoplazmozę stanowi bardzo ważny element badań profilaktycznych w ciąży.
Każda kobieta w ciąży powinna wykonać badanie na toksoplazmozę
Badania na toksoplazmozę są zalecane ciężarnej zazwyczaj podczas pierwszej wizyty ginekologicznej, przed 10. tygodniem ciąży. Jest to badanie proste i nieinwazyjne, ponieważ polega na oznaczeniu przeciwciał przeciwko T.gondii w surowicy krwi. Przeciwciała oznaczane są rutynowo w dwóch klasach – IgG i IgM, dzięki czemu możliwe jest odróżnienie zakażenia aktywnego od zakażenia przebytego w przeszłości. W przypadku wyniku wskazującego na kontakt z drobnoustrojem, lekarz kieruje ciężarną do specjalisty chorób zakaźnych.
Leczenie toksoplazmozy w ciąży opiera się na antybiotykoterapii
Stwierdzenie u ciężarnej aktywnego zakażenia Toxoplasma gondii wskazane jest wdrożenie profilaktycznej antybiotykoterapii spiramycyną. Lek ten skutecznie zapobiega przeniesieniu zakażenia z matki na płód, dlatego jego przyjmowanie trzeba kontynuować do rozwiązania ciąży bądź potwierdzenia zakażenia u dziecka. W przypadku późnej diagnozy, gdy obecność pierwotniaka stwierdza się także u płodu, matka powinna przyjmować następujące leki:
- pirymetaminę;
- sulfadiazynę;
- kwas folinowy.
- Madireddy S, Rivas Chacon ED, Mangat R. Toxoplasmosis. [Updated 2020 Sep 25]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563286/
- Kota AS, Shabbir N. Congenital Toxoplasmosis. [Updated 2020 Jun 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545228/