Jakie są przyczyny otyłości?

Otyłość to stan zdrowia charakteryzujący się nadmierną ilością tkanki tłuszczowej w organizmie, który może mieć negatywne skutki dla zdrowia. Czym jest otyłość? Definiuje się ją często za pomocą wskaźnika masy ciała (BMI), zwiększa ryzyko wielu przewlekłych chorób, takich jak choroby serca, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, niektóre rodzaje raka, choroby stawów oraz zaburzenia snu i oddychania. Powstawanie otyłości jest złożonym procesem i może być wynikiem interakcji wielu czynników, w tym genetycznych, środowiskowych, psychologicznych i behawioralnych. Nadmierne spożycie kalorii w stosunku do potrzeb energetycznych organizmu jest podstawową przyczyną otyłości.

Wskaźnik BMI a otyłość

Wskaźnik masy ciała (BMI) nie określa, co jest przyczyną otyłości, ale jest powszechnie stosowaną metodą oceny, czy masa ciała człowieka mieści się w zdrowym zakresie. Oblicza się go, dzieląc masę ciała przez wzrost. Mimo że BMI jest użytecznym narzędziem w ocenie ryzyka związanego z nadmierną masą ciała, nie zawsze dostarcza on pełnego obrazu stanu zdrowia jednostki. Wskaźnik ten nie rozróżnia między masą mięśniową a tłuszczową. Osoby, które mają dużo masy mięśniowej – jak sportowcy czy osoby regularnie trenujące – mogą mieć wysokie BMI, co sugerowałoby nadwagę lub otyłość, podczas gdy w rzeczywistości mają one niski poziom tkanki tłuszczowej i są w dobrej kondycji fizycznej. Dlatego ważne jest, aby do oceny stanu zdrowia i ryzyka związanego z masą ciała wykorzystywać BMI w połączeniu z innymi miernikami i metodami, które mogą zapewnić bardziej kompleksowy obraz sytuacji.

Klasyfikacja BMI:

– norma 18,5–24,9,
– nadwaga 25,0–29,9,
– otyłość I stopnia (umiarkowana) 30,0–34,9,
– otyłość II stopnia (znaczna) 35,0–39,9,
– otyłość III stopnia (zaawansowana) ≥40,0.

Przyczyny otyłości – najpopularniejsze powody

Co powoduje otyłość? Głównymi winowajcami są niewłaściwe nawyki żywieniowe, ograniczona aktywność fizyczna, a także czynniki genetyczne i środowiskowe, które w różnym stopniu przyczyniają się do jego rozwoju.

Warunki środowiskowe

To najczęstsza przyczyna otyłości. Faktory związane ze środowiskiem zewnętrznym mają istotny wpływ na nawyki. Przyczyną mogą być zarówno bieżące, jak i minione interakcje pacjenta ze swoim otoczeniem, na przykład te z okresu dzieciństwa. Jakie są przyczyny otyłości człowieka?

– Nieodpowiednie wzorce żywieniowe, takie jak konsumpcja żywności mocno przetworzonej, produktów o wysokiej zawartości cukrów i tłuszczów, a niskiej – białka i błonnika.
– Ograniczona aktywność ruchowa.
– Systematyczne przekraczanie potrzeb energetycznych organizmu.
– Wystawienie na ciągły stres.

Genetyka

Prowadzone są intensywne badania w celu identyfikacji genów, których zmiany mogą być przyczyną otyłości. Do tej pory ustalono, że mutacje w niektórych genach związanych z regulacją apetytu, takich jak geny dla leptyny czy proopiomelanokortyny (POMC), mają wpływ na kontrolę głodu i uczucie sytości.

– Otyłość może również być symptomem chorób o podłożu genetycznym, takich jak osteodystrofia Albrighta czy zespół Pradera-Willego, gdzie często obserwuje się dodatkowo specyficzne cechy dysmorficzne, defekty rozwojowe i upośledzenie intelektualne.
– Jednakże częsta obserwacja otyłości w obrębie tej samej rodziny może wynikać bardziej z przyjęcia podobnych, niekorzystnych nawyków żywieniowych i stylu życia, niż bezpośrednio z dziedziczenia genetycznego.

Problemy emocjonalne

Problemy psychiczne i emocjonalne mogą być tym, co powoduje otyłość. Przyczyna to np. nieakceptowanie siebie, problemy z zarządzaniem własnymi emocjami oraz stały stres mogą doprowadzić do tego, że jednostka zaniedbuje jakość swoich posiłków lub nadmiernie koncentruje się na jedzeniu. Staje się to wówczas metodą na radzenie sobie z akumulowanym napięciem. Co jest przyczyną otyłości ze względów emocjonalnych?

– Nieumiejętność zaspokajania emocjonalnych potrzeb.
– Spadek samoakceptacji i ogólnego nastroju, co może skutkować depresją.
– Uzależnienie od jedzenia.
– Zespół kompulsywnego objadania się (ang. binge eating disorder – BED), cechujący się epizodami niekontrolowanego objadania. W takich momentach osoba nie kontroluje ani tego, co je, ani w jakich ilościach. Epizody te mogą być wywołane niepokojem, nerwowością lub nudą.
– Zespół nocnego jedzenia (ang. night eating syndrome – NES), gdzie pacjent nie odczuwa potrzeby jedzenia rano, lecz ma tendencję do objadania się w nocy.

Zaburzenia hormonalne

Jakie są hormonalne przyczyny otyłości człowieka? Zaburzenia w zakresie endokrynologii mogą zakłócać funkcjonowanie układów odpowiedzialnych za regulację spożycia pokarmu oraz odczuwania głodu i sytości. Hormony odgrywają zasadniczą rolę w kontroli procesów metabolicznych, a ich zaburzone wydzielanie może skutkować obniżeniem zużycia energii, na przykład przez redukcję termogenezy czy bazowej przemiany materii. Jakie zaburzenia i choroby powodują otyłość?

– Choroba lub zespół Cushinga.
– Deficyt hormonu wzrostu.
– Zwiększony poziom androgenów u kobiet.
– Hipogonadyzm, czyli nieprawidłowy rozwój gonad, które są wewnętrznymi narządami płciowymi.
– Niedoczynność przysadki mózgowej, zwłaszcza gdy wpływa ona na zmniejszone wydzielanie różnych hormonów.

Skutki otyłości – problemy zdrowotne

Otyłość jest stanem, który może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych.

– Choroby układu sercowo-naczyniowego: otyłość znacząco zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej oraz udaru mózgu. Zwiększona masa ciała obciąża serce i naczynia krwionośne, co może prowadzić do ich uszkodzenia.
– Cukrzyca typu 2: nadmierna tkanka tłuszczowa wpływa na sposób, w jaki organizm wykorzystuje insulinę, co może prowadzić do insulinooporności.
– Zaburzenia układu oddechowego: otyłość może prowadzić do problemów z oddychaniem, takich jak bezdech senny i astma. Nadmierna tkanka tłuszczowa w okolicy szyi i klatki piersiowej może utrudniać prawidłową pracę płuc.
– Zaburzenia układu pokarmowego: zwiększa się ryzyko refluksu żołądkowo-przełykowego, choroby wątroby, w tym stłuszczenia wątroby, oraz kamicy żółciowej.
– Choroby stawów i układu mięśniowo-szkieletowego: nadmierna masa ciała obciąża stawy, zwłaszcza w kolanach, biodrach i dolnej części pleców, co może prowadzić do ich szybszego zużycia i rozwoju chorób, takich jak osteoartroza.
– Problemy z płodnością: otyłość może wpływać na równowagę hormonalną, co może prowadzić do problemów z płodnością zarówno u mężczyzn, jak i kobiet.
– Problemy psychologiczne: stan może prowadzić do obniżonej samooceny, depresji i lęku, częściowo z powodu stygmatyzacji społecznej i dyskryminacji związanej z nadwagą.
– Zwiększone ryzyko przedwczesnej śmierci: otyłość znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci z powodu wielu współistniejących chorób.

Konsekwencje otyłości są więc rozległe i dotyczą wielu aspektów zdrowia fizycznego i psychicznego, co podkreśla znaczenie zapobiegania i leczenia tego stanu.

Leczenie otyłości

Wiadomo już, czym jest otyłość, ale jak leczyć tę chorobę? Jest to proces wymagający zindywidualizowanego podejścia i często wielodyscyplinarnej współpracy. Pierwszym krokiem w walce z otyłością jest zazwyczaj zmiana stylu życia, co obejmuje dostosowanie diety do zdrowych nawyków żywieniowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Ważne jest, by te zmiany były trwałe i dostosowane do możliwości oraz preferencji osoby zmagającej się z nadwagą. W niektórych przypadkach, gdy zmiana stylu życia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, konieczne może być zastosowanie leczenia farmakologicznego, które powinno być jednak ściśle monitorowane przez specjalistę. W skrajnych przypadkach, przy bardzo wysokim stopniu otyłości i powiązanych z nią problemach zdrowotnych, rozważane może być leczenie chirurgiczne, takie jak operacje bariatryczne, które zmniejszają rozmiar żołądka lub zmieniają proces trawienia.

Medicept oferuje leczenie otyłości online. Platforma umożliwia dostęp do profesjonalnej pomocy medycznej w zakresie informacji, jakie są przyczyny otyłości i walki z nią, oferując konsultacje online z lekarzami i specjalistami dietetyki. Dzięki temu pacjenci mogą otrzymać wsparcie i indywidualnie dopasowane zalecenia bez konieczności wychodzenia z domu, co jest szczególnie ważne dla osób, które z różnych przyczyn mogą mieć trudności z regularnymi wizytami w placówkach medycznych. Dostęp do takich usług jest cennym uzupełnieniem tradycyjnych metod leczenia i może znacząco wspomóc proces terapii, oferując komfort i dyskrecję.

Zapobieganie otyłości

Wiedząc, co to otyłość, łatwiej jest podjąć odpowiednie kroki w celu zapobiegania. Skuteczne strategie prewencyjne powinny być wdrażane na różnych poziomach – indywidualnym, społecznościowym i narodowym – aby skutecznie zmniejszyć rosnące wskaźniki.

– Zwracanie uwagi na to, co i jak jemy, jest podstawą zapobiegania nadwadze. Dieta bogata w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białka oraz zdrowe tłuszcze może znacznie zmniejszyć ryzyko otyłości. Ograniczenie spożycia przetworzonej żywności, fast foodów, słodkich napojów i przekąsek bogatych w cukry i tłuszcze trans jest równie ważne.
– Aktywność fizyczna nie tylko pomaga spalać nadmiar kalorii, ale także buduje masę mięśniową, co z kolei przyspiesza metabolizm. Zalecane jest, aby dorośli wykonywali co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej każdego tygodnia.
– Zwiększanie świadomości na temat zdrowego stylu życia, jakie choroby powodują otyłość i znaczenia zbilansowanej diety oraz aktywności fizycznej w zapobieganiu nadwadze jest konieczne. Edukacja zdrowotna powinna być promowana w szkołach, miejscach pracy i przez media.
– Budowanie systemu wsparcia, który pomaga w radzeniu sobie ze stresem, emocjami i wyzwaniami związanymi z utrzymaniem zdrowego stylu życia, może znacząco przyczynić się do zapobiegania otyłości. Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół czy profesjonalistów może być nieocenione w utrzymaniu motywacji.
– Działania rządów i lokalnych władz mające na celu promocję zdrowego stylu życia, takie jak tworzenie przestrzeni publicznych umożliwiających aktywność fizyczną, regulacje dotyczące reklamy niezdrowej żywności, zwłaszcza skierowanej do dzieci, oraz wspieranie dostępności zdrowej żywności mogą mieć duży wpływ na zapobieganie otyłości na poziomie społecznym.
– Regularne wizyty u lekarza mogą pomóc w monitorowaniu stanu zdrowia, a także wczesnym wykrywaniu potencjalnych problemów metabolicznych czy hormonalnych, które mogą przyczyniać się do zwiększenia masy ciała.

Implementacja tych strategii wymaga zaangażowania zarówno ze strony jednostek, jak i społeczności, ale ich skuteczne wdrożenie może znacznie zmniejszyć ryzyko otyłości oraz związanych z nią problemów zdrowotnych.

Zachęcamy do sprawdzenia pozostałych usług Medicept: