Zimowa chandra czy sezonowe zaburzenia afektywne?
Przychodzi późna jesień, a Ty czujesz jak ucieka z Ciebie energia? Zaniedbujesz swoje codziennie obowiązki, bo zimowa chandra wywołuje u Ciebie zmęczenie i ospałość? Złe samopoczucie może być wynikiem zaburzeń związanych z okresem jesienno-zimowym. Zaburzenia afektywne sezonowe, zwane potocznie depresją sezonową lub depresją zimową, to zaburzenia nastroju dotyczące nawet 5% Polaków. W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje na temat tego zaburzenia oraz podpowiadamy, jak można je leczyć.
Czym jest choroba afektywna sezonowa?
Sezonowe zaburzenia afektywne to nic innego jak nawracające zaburzenia depresyjne związane z cyklem pór roku, które mogą przypominać depresję dużą. Objawy tego schorzenia pojawiają się zwykle w miesiącach jesiennych i utrzymują się aż do końca zimy. U podstaw tego zaburzenia leży zmniejszona ekspozycja na światło słoneczne, która przyczynia się do powstania zaburzeń w cyklu dobowym człowieka oraz neuroprzekaźnictwie.
Co dokładnie powoduje wystąpienie depresji zimowej?
Powszechnie wiadomo, że zaburzenia afektywne sezonowe związane są ze światłem i jego wpływem na procesy biologiczne człowieka. Niestety, współczesna medycyna do dziś nie jest całkowicie pewna co do bezpośredniej przyczyny rozwoju depresji sezonowej. Obecnie uznaje się, że zaburzenie to warunkowane jest wieloczynnikowo.
Niska ekspozycja na światło słoneczne przyczynia się do nadprodukcji melatoniny – hormonu produkowanego w szyszynce, który odpowiada za regulację rytmu dobowego. Nadmiar melatoniny może być z kolei odpowiedzialny za nadmierną senność i spowolnienie, które należą do głównych objawów depresji sezonowej.
Okazuje się także, że osoby zmagające się z depresją sezonową mają podwyższone stężenie SERT, czyli białka uczestniczącego w transporcie serotoniny. Im wyższe stężenie SERT, tym mniejsza aktywność serotoniny, co może wiązać się z obniżeniem nastroju czy spadkiem motywacji. Badania naukowe wykazały, że pojawianie się białka SERT uzależnione jest od ekspozycji na światło słoneczne, co tłumaczy pojawianie się objawów depresji właśnie w miesiącach jesienno-zimowych.
Jak rozpoznać objawy depresji sezonowej?
Przyjmuje się, że niepokojące symptomy powinny utrzymywać się przez co najmniej dwa tygodnie i powtarzać się o tej samej porze roku trzy lub więcej lat z rzędu, by można było mówić o chorobie afektywnej sezonowej. Schorzenie to może przypominać klasyczną depresję, jednak specjaliści zwracają uwagę na odmienne nasilenie części objawów. Co powinno wzbudzić podejrzenie depresji sezonowej? Niepokojące jest pojawienie się w miesiącach jesienno-zimowych takich objawów jak:
- spadek motywacji do działania;
- poczucie braku energii;
- spowolnienie;
- nadmierna senność;
- zwiększenie apetytu (zwłaszcza na węglowodany);
- przyrost masy ciała;
- obniżenie nastroju;
- obniżenie popędu seksualnego;
- rozdrażnienie lub uczucie lęku.
Postępowanie w przypadku sezonowych zaburzeń afektywnych
Specjalistą, który zajmuje się diagnostyką i leczeniem depresji sezonowej jest lekarz psychiatra. Warto zwrócić się do niego o pomoc w momencie, gdy objawy zaburzeń znacząco wpływają na życie codzienne, przyczyniając się do zaniedbań obowiązków zawodowych czy domowych. Leczenie sezonowych zaburzeń afektywnych w zdecydowanej większości nie wymaga hospitalizacji.
Depresja zimowa – leczeniem z wyboru jest fototerapia
Złotym standardem w leczeniu sezonowych zaburzeń afektywnych jest fototerapia, czyli leczenie światłem. Polega ona na naświetlaniu chorego specjalną lampą o dużym natężeniu światła, co wpływa regulująco na wewnętrzny zegar biologiczny i przywraca homeostazę organizmu. Szacuje się, że skuteczność fototerapii wynosi od 60 do 80% i jest wyższa niż w przypadku klasycznej terapii przeciwdepresyjnej. Co ważne, pierwsze pozytywne efekty fototerapii odczuwalne są już po kilku dniach, a pełny efekt terapeutyczny następuje po około dwóch tygodniach.
Jak przebiega fototerapia? Początkowo konieczne są codzienne sesje, które zwykle trwają od 30 minut do godziny; w dalszym etapie leczenia wprowadza się sesje podtrzymujące co kilka dni. W tym czasie pacjent siedzi w odległości kilkudziesięciu centymetrów od lampy i zajmuje się drobnymi czynnościami, takimi jak czytanie książki czy rozwiązywanie krzyżówki.
Opcje terapeutyczne leczenia choroby afektywnej sezonowej
Depresję sezonową można także leczyć w sposób zbliżony do leczenia innych rodzajów depresji – szczególną rolę odgrywają tutaj leki z grupy SSRI, czyli inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Zalicza się do nich przede wszystkim:
- fluoksetynę – preparat Seronil lub Bioxetin;
- paroksetynę – preparat ParoGen lub Paxtin;
- escitalopram – preparat Mozarin lub Betesda;
- sertralinę – preparat ApoSerta lub Zoloft.
Szczególne znaczenie w terapii sezonowej choroby afektywnej ma psychoterapia, która jest traktowana jako doskonałe uzupełnienie fototerapii. Publikacje naukowe wskazują, że psychoterapia jest jedyną metodą, która może zmniejszać ryzyko pojawienia się epizodu depresyjnego w kolejnym sezonie jesienno-zimowym.
Bibliografia:
- „Seasonal Affective Disorder: An Overview of Assessment and Treatment Approaches”. Depress Res Treat, ed. by Melrose S. 2015;2015:178564. doi:10.1155/2015/178564
- „Seasonal affective disorder, winter type: current insights and treatment options”, ed. by Meesters Y, Gordijn MC. Psychol Res Behav Manag. 2016;9:317-327. Published 2016 Nov 30. doi:10.2147/PRBM.S114906