Co warto wiedzieć o cukrzycy typu 1?

14 listopada obchodzony jest Światowy Dzień Cukrzycy. To właśnie tego dnia w 1922 roku, kanadyjski fizjolog Frederick Banting odkrył insulinę, która na zawsze odmieniła życie chorych osób. Choć najstarsze wzmianki o tej chorobie pochodzą sprzed 2000 lat p.n.e., do dziś bywa ona przyczyną niepełnosprawności oraz licznych zgonów. Podstawowa wiedza o cukrzycy typu 1 może pomóc Ci nawet uratować komuś życie, dlatego w poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje o tym schorzeniu.

Czym jest cukrzyca typu 1?

Cukrzyca typu 1 jest przewlekłą chorobą, charakteryzującą się niedoborem insuliny oraz hiperglikemią. W odróżnieniu do cukrzycy typu 2, schorzenie to nie wynika z postępującej insulinooporności, a rozwija się na podłożu nieprawidłowej reakcji autoimmunologicznej. W przebiegu choroby dochodzi do całkowitego zniszczenia komórek beta trzustki przez swoiste autoprzeciwciała, w efekcie czego dochodzi do całkowitego braku insuliny.

Przyczyny cukrzycy typu 1 nie są w pełni poznane

Etiologia cukrzycy typu 1 nadal nie jest w pełni wyjaśniona, choć przyjmuje się, że dużą rolę w rozwoju choroby odgrywają predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe.
Cukrzyca typu 1 nie jest typową chorobą dziedziczoną genetycznie, jednak u potomstwa chorych rodziców występuje nieco większe ryzyko zachorowania. Jest to związane z układem zgodności tkankowej HLA, który jest ściśle związany z funkcjonowaniem układu odpornościowego. Dziedziczenie określonych genów może sprawiać, że pewne osoby będą bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 1, ale także innych schorzeń autoimmunologicznych, w tym choroby Hashimoto czy celiakii.
W rozwoju choroby biorą także udział czynniki środowiskowe. Udowodniono, że cukrzyca typu 1 może ujawnić się po przejściu niektórych infekcji wirusowych, w tym zakażeń powszechnymi enterowirusami, rotawirusami czy wirusem cytomegalii. Do ważnych czynników ryzyka należy także mocno przetworzona dieta, niedobory witamin czy nadmierna higiena otoczenia.

Charakterystyczne objawy cukrzycy typu 1

W przeważającej większości przypadków, cukrzyca typu 1 ujawnia się już u dzieci i młodzieży. Im młodszy wiek chorego, tym gwałtowniejszy początek schorzenia, co wiąże się z nagłym wyczerpaniem możliwości wydzielniczych komórek beta trzustki. W przypadku zaobserwowania poniższych symptomów należy natychmiast udać się po pomoc medyczną:

• poliuria – częste oddawanie moczu;
• polidypsja – wzmożone pragnienie;
• suchość skóry i błon śluzowych;
• nagły spadek wagi;
• osłabienie i senność.

U małych dzieci początek cukrzycy nierzadko ujawnia się w ciągu kilku lub kilkunastu godzin. Gwałtowny przebieg tego stanu sprawia, że pierwszym objawem schorzenia może być śpiączka ketonowa, która stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia dziecka.

Konsekwencje źle kontrolowanej cukrzycy mogą być fatalne w skutkach

Diabetycy chorujący na cukrzycę typu 1 narażeni są na wystąpienia ostrych powikłań choroby, które nierzadko mogą zagrażać życiu. Do nagłych stanów, wymagających niezwłocznej pomocy specjalistycznej, zalicza się:

hipoglikemię – spadek stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl, najczęściej związany z przyjęciem zbyt dużej dawki insuliny. Objawia się bólem głowy, uczuciem głodu, drżeniami, sennością, splątaniem, zaburzeniami zachowania, a w ostateczności prowadzi do śpiączki;

kwasicę ketonową – kwasica metaboliczna wywołana nadmierną produkcją ciał ketonowych, do której dochodzi w wyniku znacznego niedoboru lub braku insuliny we krwi. Objawia się wzmożonym pragnieniem, zmęczeniem, osłabieniem, nudnościami, zapachem acetonu z ust, a w skrajnych przypadkach może nawet prowadzić do śpiączki.

Jak leczyć cukrzycę typu 1?

Terapia cukrzycy typu 1 wymaga ścisłej współpracy chorego z lekarzem. Specjalistą, który zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem tego schorzenia jest diabetolog. Jego pomoc jest także niezbędna w przypadku wystąpienia jednego z ostrych stanów nagłych związanych z cukrzycą. Niestety, choć badacze dokładają wszelkich starań, współczesna medycyna nie zna jeszcze skutecznego leku na cukrzycę typu 1, dlatego leczenie opiera się na dostarczaniu do organizmu niedoborowego hormonu.

Podstawą leczenia cukrzycy typu 1 jest insulina

Obecnie dysponujemy wieloma schematami przyjmowania insuliny, choć za najbardziej optymalną metodę uznaje się funkcjonalną, intensywną insulinoterapię (FIT). Jej głównym założeniem jest wierna imitacja naturalnego rytmu wydzielania insuliny. Osiągnięcie tego celu wymaga dokładnego wyliczenia zapotrzebowania na insulinę, z uwzględnieniem takich czynników jak rodzaj posiłku czy intensywność aktywności fizycznej. W leczeniu cukrzycy typu 1 stosuje się insulinę:

• poposiłkową, czyli insulinę ludzką krótko działającą lub szybko działające analogi;
• bazową – insulinę ludzką o pośrednim czasie działania lub długo działające analogi.
1. Diabetes Mellitus Type 1 ed. by Lucier J, Weinstock RS. [Updated 2021 Jul 26]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507713/ [dostęp: 08.11.2021 r.]
2. Type 1 diabetes ed. by DiMeglio LA, Evans-Molina C, Oram RA. Lancet. 2018;391(10138):2449-2462.