Co obecnie wiemy o wirusie HIV?
Przypuszcza się, że wirus HIV pojawił się na początku XX wieku na terenach dzisiejszego Konga. Obecnie na świecie żyje ponad 38 milionów nosicieli tego wirusa, a jego obecność odcisnęła wielkie piętno zarówno na społeczeństwie, jak i nauce. Ostatnie dekady przyniosły nie tylko ogrom wiedzy w temacie wirusa HIV, ale przede wszystkim nadzieję chorym, dla których diagnoza nie jest już wyrokiem.
HIV – ludzki wirus niedoboru odporności
Wirus HIV należy do rodziny retrowirusów, co oznacza, że posiada materiał genetyczny w formie RNA, które może przepisywać na DNA za pomocą odwrotnej transkryptazy. Wirus ten atakuje komórki układu odpornościowego, które mają na swojej powierzchni receptor CD4 – głównie są to limfocyty Th, ale również komórki dendrytyczne, monocyty czy makrofagi. Nieleczone zakażenie HIV doprowadza z czasem do rozwinięcia się AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności.
Jak można zakazić się wirusem HIV?
W społeczeństwie w dalszym ciągu funkcjonuje wiele mitów i przekłamań na temat zakażenia wirusem HIV. W dalszym ciągu przyczyniają się one do dużej stygmatyzacji chorych osób. Warto pamiętać, że bliski kontakt z osobą seropozytywną nie stanowi ryzyka zakażenia się wirusem HIV. Co więcej, przyjmuje się, że osoby stosujące się do założeń terapii antyretrowirusowej, z niewykrywalną wiremią, nie zarażają. Do głównych dróg transmisji wirusa zalicza się:
- kontakty seksualne oraz kontakt z potencjalnie zakaźnym materiałem, czyli spermą, preejakulatem bądź wydzieliną z pochwy;
- drogę krwiopochodną, czyli kontakt zakażonej krwi z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi, na przykład w oku, nosie czy jamie ustnej;
- drogę wertykalną, czyli przeniesienie zakażenia z matki na dziecko w czasie ciąży, porodu bądź karmienia piersią.
Objawy zakażenia HIV zależą od stadium choroby
Wydaje Ci się, że zakażenie wirusem HIV nie daje żadnych objawów? Nie jest to do końca prawda, choć rzeczywiście – chorzy przez długi czas nie obserwują u siebie niepokojących symptomów. Progresja choroby zazwyczaj jest powolna i zależy od tempa replikacji wirusa oraz spadku ilości limfocytów T.
Zakażenie HIV może przebiegać jako:
- ostra choroba retrowirusowa – może występować od 2 do 6 tygodni od zakażenia się wirusem, a jej przebiegu często występują objawy grypopodobne, takie jak gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, ból głowy i mięśni;
- stadium bezobjawowe – u nieleczonych osób może trwać nawet kilkanaście lat, podczas których nie obserwuje się niepokojących objawów;
- uogólniona limfadenopatia – stadium to często pojawia się tuż przed wystąpieniem pełnoobjawowego AIDS. U chorej osoby obserwuje się powiększenie kilku węzłów chłonnych, czemu może towarzyszyć uczucie przewlekłego zmęczenia, powiększenie śledziony czy występowanie częstszych infekcji;
- stadium objawowe – obniżenie odporności powoduje, że u chorego pojawiają się zakażenia oportunistyczne, takie jak kandydoza, leukoplakia włochata czy wznowa półpaśca;
- pełnoobjawowe AIDS – w tym stadium pojawiają się typowe choroby wskaźnikowe AIDS, takie jak mięsak Kaposiego, oportunistyczne grzybice układowe czy ciężkie zakażenia wirusowe.
Współczesna medycyna a diagnostyka i leczenie zakażenia HIV
Przyjmuje się, że w Polsce żyje blisko 25 tysięcy osób zakażonych wirusem HIV. Niestety dane te z pewnością nie są całkowicie zgodne z prawdą, ponieważ świadomość społeczeństwa w temacie wirusa HIV oraz AIDS w dalszym ciągu jest niewielka. Stanowi to ogromne zagrożenie, ponieważ za rozprzestrzenianie się wirusa HIV odpowiadają w głównej mierze osoby nieświadome swojej choroby. Z tego właśnie powodu warto profilaktycznie zbadać się na nosicielstwo wirusa HIV, nawet w przypadku braku wystąpienia potencjalnych czynników ryzyka.
Gdzie się zbadać na HIV?
W Polsce od wielu lat funkcjonuje Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS. W ramach tego programu każdy może wykonać test na HIV:
- bezpłatnie;
- bez skierowania;
- w pełni anonimowo.
Bezpłatny test na HIV można wykonać w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych, które można znaleźć w kilkunastu większych miastach. Złotym standardem są obecnie testy IV generacji, czyli testy serologiczne, które pozwalają na oznaczenie antygenu p24 i przeciwciał anty-HIV 1/2 w surowicy krwi. Dodatkowo, w punkcie konsultacyjno-diagnostycznym można otrzymać bezpłatne poradnictwo w zakresie ryzykownych zachowań i zapobiegania zakażeniu HIV.
Terapia PrEP i leczenie antyretrowirusowe
Aktualne badania naukowe wskazują, że przeciętna długość życia osób z HIV z pełnym dostępem do leczenia nie odbiega znacząco od średniej długości życia całej populacji danego kraju. W Polsce skojarzona terapia antyretrowirusowa, nazywana również terapią cART, jest dostępna bezpłatnie dla każdego chorego w wyznaczonych placówkach leczniczych.
W Polsce stosunkową nowością jest PrEP, czyli profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV. Polega ona na przyjmowaniu preparatu złożonego z dwóch leków antyretrowirusowych, które znacznie zmniejszają ryzyko zakażenia się wirusem HIV. Rozwiązanie to jest szczególnie dobre w przypadku osób podejmujących się ryzykownych zachowań, takich jak stosunki seksualne bez zabezpieczeń czy zażywanie narkotyków. Niestety, metoda PrEP nie jest obecnie refundowana, a jej koszty, czyli około 130 zł miesięcznie, pacjent musi pokryć samodzielnie.
- German Advisory Committee Blood (Arbeitskreis Blut), Subgroup ‘Assessment of Pathogens Transmissible by Blood’. Human Immunodeficiency Virus (HIV). Transfus Med Hemother. 2016;43(3):203-222. doi:10.1159/000445852
- Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia PTN AIDS 2020.