Celiakia- choroba wielu twarzy

Celiakia, mylnie kojarzona z nietolerancją pokarmową u małych dzieci, jest coraz częściej diagnozowana u dorosłych. Choroba ta charakteryzuje się niezwykłą różnorodnością przebiegu klinicznego- od postaci typowych, w których występują klasyczne objawy gastroenterologiczne po postaci, w których występują bardzo nieswoiste dolegliwości ze strony innych układów i narządów. Jakie objawy mogą więc świadczyć o celiakii?

Co to jest celiakia?

Celiakia to przewlekła, wielonarządowa glutenozależna choroba trzewna o podłożu autoimmunologicznym. W jej wyniku u osób predysponowanych genetycznie wskutek spożywania glutenu (frakcja białek obecnych w nasionach pszenicy, żyta, jęczmienia, hybryd zbóż np. pszenżyto) dochodzi do uszkodzenia jelita cienkiego. Dochodzi bowiem do wytwarzania swoistych przeciwciał i autoimmunologicznej reakcji zapalnej prowadzącej do zaniku kosmków błony śluzowej jelita cienkiego. Przeciwciała te można stwierdzić u  około 1% populacji ogólnej.

Typy celiakii

Wyróżnia się trzy typy celiakii: pełnoobjawową, skąpoobjawową oraz ukrytą.

Postać pełnoobjawowa charakteryzuje się pełnym spektrum objawów ze strony układu pokarmowego. Najczęściej występuje u dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych, jednak nie jest to postać powszechna. Jedynie u ok. 10% osób z celiakią stwierdza się ten typ schorzenia.

U większości chorych występuje postać skąpoobjawowa lub wręcz bezobjawowa, w której zmiany chorobowe dotyczą kosmków jelitowych, jednak nie powodują charakterystycznych objawów trawiennych. W tej grupie chorych celiakia objawiać się może nieswoistymi dolegliwościami, takimi jak: anemia, problemy neurologiczne, niedorozwój szkliwa zębowego czy bóle głowy.

U części chorych można stwierdzić ukrytą postać choroby, która charakteryzuje się prawidłowym obrazem wyściółki jelita przy jednoczesnej obecności we krwi charakterystycznych przeciwciał.

Kiedy ryzyko celiakii jest większe?

Oprócz predyspozycji genetycznych, ryzyko celiakii rośnie u chorych na: cukrzycę typu 1, autoimmunologiczne choroby wątroby i/ lub tarczycy, u osób z zespołem Downa, z zespołem Turnera, z zespołem Williamsa, z nefropatią IgA, z niedoborem IgA i u krewnych 1. stopnia chorych na celiakię.

Wbrew powszechnej opinii długość karmienia piersią ani moment wprowadzenia do diety glutenu nie mają wpływu na wystąpienie celiakii u osób predysponowanych do zachorowania. Utrata tolerancji na gluten może wystąpić w każdym wieku, a czynnikami wyzwalającymi mogą być m.in. zakażenie żołądkowo- jelitowe, leki, silny stres lub operacja.

Wiek a rozwój celiakii

Jeszcze około 40 lat temu celiakia była traktowana jako choroba głównie występująca u dzieci i zajmowali się nią przede wszystkim pediatrzy. Jednak coraz częściej diagnozuje się ją u osób po 18. roku życia, najczęściej w wieku 35- 55 lat. Statystycznie dwa razy częściej chorują kobiety niż mężczyźni.

Objawy celiakii

Okazuje się, iż celiakia kojarzona z objawami typowo gastroenterologicznymi, częściej manifestuje się w zupełnie inny sposób. Objawy te, można podzielić na:

1) ze strony układu pokarmowego- przewlekła biegunka, ból brzucha, refluks żołądkowo- jelitowy, eozynofilowe zapalenie przełyku, zmniejszenie masy ciała, nawracające afty jamy ustnej, wymioty, objawy jak w zespole jelita drażliwego, zaparcie

2) ze strony skóry- zapalenie opryszczkowate skóry

3) ze strony układu krwiotwórczego- objawy niedokrwistości

4) ze strony układu moczowo- płciowego- opóźnienie dojrzewania płciowego (w tym opóźnienie pierwszej miesiączki)

5) ze strony układu nerwowego- padaczka, migrena, depresja, ataksja, polineuropatia obwodowa

6) inne- osłabienie mięśni, tężyczka, osteoporoza lub osteopenia, niski wzrost, hipoplazja szkliwa.

Objawy celiakii- ważna analiza naukowa

Na łamach BMC Gastroenterology ukazała się ważna praca autorów włoskich, którzy dokonali charakterystyki przebiegu klinicznego, profilu wyników badań dodatkowych u chorych z celiakią. Do badania włączono 770 pacjentów.

U 610 chorych (79%) celiakia była chorobą objawową, u 160- występowała postać ukryta. U pacjentów z objawami- dominowały objawy nieklasyczne (66% vs 34%).

Spośród objawów gastroenterologicznych dominowała biegunka (27%), wzdęcie (20%), aftowe zapalenie śluzówek jamy ustnej (18%), naprzemienne zaburzenia rytmu wypróżnień (15%), zaparcie (13%) i objawy refluksu żołądkowo-przełykowego (12%).

Wśród manifestacji pozajelitowych dominowała osteoporoza lub osteopenia (52%), anemia (34%), hipertransaminazemia (29%) i nawracające poronienia (12%).

Dodatni wynik na obecność przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA obecny był u 97% chorych. Zanik kosmków odnotowano u 87% pacjentów. U znacznej części chorych stwierdzono obecność innych schorzeń autoimmunizacyjnych- głównie zapalenia tarczycy (26,3%), dermatitis herpetiformis (4%) i cukrzycy typu I (3%).

Podsumowanie

Jak pokazuje powyższa analiza, celiakia jest chorobą najczęściej o podstępnym i niecharakterystycznym przebiegu klinicznym, a typowa manifestacja choroby nie jest najpowszechniejsza. Dlatego nie należy lekceważyć, żadnych niepokojących objawów i w razie ich wystąpienia zawsze skonsultować to z lekarzem.

 

Usługi oferowane przez Medicept:

• recepta online – po konsultacji z lekarzem może być wystawiona na leki stałe i doraźne, czy też antykoncepcyjne,
• teleporada lekarska – dzięki niej można otrzymać skierowanie na dalsze badania, receptę na leki, czy też e-zwolnienie, jeżeli lekarz uzna, że pacjent nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków służbowych.