Wszystko co należy wiedzieć o testach na COVID-19
Zastanawiasz się który test na COVID-19 jest najbardziej wiarygodny i dlaczego wyróżnia się aż kilka rodzajów testów? Początkowo ten temat może wydawać się zawiły i skomplikowany. Nie pomaga także fakt, że w wielu źródłach można znaleźć nieaktualne i wprowadzające w błąd informacje. W tym artykule przedstawimy Ci wszystkie najważniejsze informacje o dostępnych testach na koronawirusa oraz wyjaśnimy, które z nich są uznaną w Polsce metodą diagnostyczną.
Obecnie wyróżnia się trzy rodzaje testów na obecność koronawirusa
Testy diagnostyczne są jedną z najważniejszych metod kontroli dynamiki rozwoju pandemii COVID-19. Dostępne w użytku testy różnią się między sobą przede wszystkim rodzajem wykrywanego materiału, ale także ceną czy szybkością. Na czym polegają poszczególne rodzaje testów? Zanim odpowiemy na to pytanie, należy najpierw wyjaśnić dwa ważne pojęcia, które opisują skuteczność testów diagnostycznych.
Czułość i swoistość – podstawowe parametry określające skuteczność testów diagnostycznych
Czułość testu określa stosunek wyników prawdziwie dodatnich do sumy wyników prawdziwie dodatnich i fałszywie ujemnych. W uproszczeniu, wartość ta opisuje zdolność testu do wykrywania osób rzeczywiście chorych.
Swoistość testu jest stosunkiem wyników prawdziwie ujemnych do wyników prawdziwie ujemnych i fałszywie dodatnich. Parametr ten opisuje więc zdolność testu diagnostycznego do wykrycia osób rzeczywiście zdrowych.
Metoda molekularna – test RT-PCR
Badania molekularne wykorzystują metodę RT-PCR (ang. reverse-transcription polymerase chain reaction), która pozwala na wykrycie nawet niewielkiej ilości materiału genetycznego wirusa SARS-CoV-2 w badanej próbce. Materiałem poddawanym badaniu są wydzieliny pobrane z błon śluzowych – zazwyczaj jest to wymaz z nosogardzieli. Standardowe badanie RT-PCR trwa zazwyczaj 24 godziny.
Metoda molekularna jest obecnie podstawową techniką służącą do potwierdzenia zakażenia koronawirusem, uznawaną zarówno przez krajowe, jak i zagraniczne instytucje. Co ciekawe, test RT-PCR wyróżnia się dużą czułością i swoistością, które jednak zmieniają się wraz z czasem, jaki upłynął od kontaktu z wirusem. Badania wskazują, że test ma największą czułość pomiędzy 7. a 14. dniem od zakażenia.
Metoda antygenowa – testy kasetkowe
Test antygenowy wykrywa obecne w wydzielinach antygeny białkowe wirusa SARS-CoV-2, co znacznie przekłada się na niższą cenę oraz krótszy czas wykonywania tego badania – jedynie 10-30 minut. Materiał do badania, podobnie jak w przypadku testu RT-PCR, to wymaz z nosa bądź nosogardzieli.
Na początku pandemii dysponowaliśmy testami antygenowymi I generacji. Ich czułość wynosiła zaledwie 40%, dlatego dodatnie wyniki szybkich testów antygenowych musiały być potwierdzone przez test RT-PCR. Od września 2020 roku dostępne są testy antygenowe II generacji, których czułość to aż 84-97,6%, dzięki czemu zostały one uznane za wystarczające do stwierdzenia zakażenia koronawirusem.
Do wad testów kasetkowych należy przede wszystkim niższa czułość i swoistość w porównaniu do metod molekularnych. Wartości te dodatkowo zmieniają się w zależności od producenta testu. Co więcej, istnieją przesłanki, że testy antygenowe na koronawirusa mogą niekiedy dawać wyniki fałszywie pozytywne, poprzez reakcje krzyżowe z innymi antygenami.
Metoda serologiczna wykrywa przeciwciała anty-SARS-CoV-2
Testy serologiczne wykrywają swoiste przeciwciała, które wytwarzają się w organizmie człowieka pod wpływem kontaktu z wirusem. Materiałem do badania jest próbka krwi żylnej lub krwi kapilarnej pobranej z palca. Badanie może opisywać obecność przeciwciał:
- klasy IgM – produkowane przez układ odpornościowy jako pierwsze, już 3 dni po kontakcie z wirusem;
- klasy IgG – produkowane przez układ odpornościowy jako element pamięci immunologicznej, zazwyczaj 10 lub więcej dni po zakażeniu.
Obecnie test serologiczny na COVID-19 nie jest metodą wystarczającą do postawienia pewnej diagnozy. Podstawowym powodem jest brak walidacji tej metody. Istnieją również przesłanki, że badania serologiczne mogą reagować z przeciwciałami wytworzonymi przeciwko innymi, relatywnie niegroźnym szczepom koronawirusów. Pozytywny wynik tego badania powinien być więc potwierdzony testem RT-PCR lub testem kasetkowym.
Kiedy wyniki testu na koronawirusa mogą być błędne?
Pamiętajmy, że nie istnieje obecnie test w kierunku SARS-CoV-2 o pełnej czułości i swoistości. Na błędny wynik testu może się ponadto składać kilka czynników, takich jak:
- zbyt wczesne lub zbyt późne pobranie próbki do badania;
- błędny sposób pobrania wymazu od pacjenta;
- nieprawidłowy transport pobranych próbek do laboratorium;
- błąd laboratoryjny.
Testy na koronawirusa a kwarantanna
Według obecnych rozporządzeń Głównego Inspektoratu Sanitarnego, COVID-19 można rozpoznać na podstawie dwóch rodzajów testu – molekularnego oraz antygenowego. Wykrycie przeciwciał przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 nie jest wystarczające do stwierdzenia aktywnej choroby, ponieważ może świadczyć o przebyciu zakażenia w przeszłości. Pozytywny wynik uzyskany za pomocą metody serologicznej nie jest więc przesłanką do objęcia danej osoby kwarantanną. W takim przypadku należy wykonać test RT-PCR lub test kasetkowy w celu weryfikacji wyniku.
- Goudouris ES. Laboratory diagnosis of COVID-19 [published online ahead of print, 2020 Aug 31]. J Pediatr (Rio J). 2020;S0021-7557(20)30199-6.
- Flisiak R., Parczewski M., Horban A., Jaroszewicz J., Kozielewicz D., Pawłowska M., Piekarska A., Simon K., Tomasiewicz K., Zarębska-Michaluk D.: Zalecenia diagnostyki i terapii zakażeń SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych z dnia 13 października 2020 roku. Aneks # 2 do rekomendacji z 31 marca 2020 roku. Med. Prakt., 2020; 11: 51-58