Opcje terapeutyczne w leczeniu nadwagi i otyłości

Choć część społeczeństwa postrzega nadwagę czy otyłość jedynie przez pryzmat estetyki, nie ulega wątpliwości, że schorzenia te mają ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Nadmierna masa ciała wiąże się ze zwiększeniem wskaźników chorobowości i śmiertelności na wiele groźnych chorób, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego oraz nowotworów. W dzisiejszym artykule przyglądamy się bliżej przyczynom nadwagi i otyłości, a także przedstawiamy metody medycznego wsparcia redukcji masy ciała.

Otyłość to poważna choroba cywilizacyjna

Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, z nadwagą zmaga się 44 proc. mężczyzn i 30 proc. kobiet po 20. roku życia. Otyłość dotyczy z kolei z kolei aż 18 proc. Polaków i 15 proc. Polek. Sytuacja ta wcale nie jest lepsza wśród najmłodszych – specjaliści alarmują, że Polska jest jednym z krajów, w którym odsetek dzieci z nadmierną masą ciała wzrasta najszybciej. Szacuje się, że problem nadwagi bądź otyłości dotyczy już blisko 22,3 proc. dzieci w wieku szkolnym, a prognozy badaczy na przyszłość niestety nie napawają optymizmem.

Kiedy możemy mówić o nadwadze lub otyłości?

W diagnostyce nadwagi i otyłości najczęściej stosowany jest wskaźnik BMI. Oblicza się go poprzez podzielenie masy ciała wyrażonej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. W zależności od wyników możemy mówić o:

• nadwadze – BMI 25-29,9 kg/m2;
• otyłości I stopnia – BMI 30-34,9 kg/m2;
• otyłości II stopnia – BMI 35-39,9 kg/m2;
• otyłości III stopnia, nazywanej również otyłością olbrzymią – BMI powyżej 40 kg/m2.

Nieco rzadziej używany jest także wskaźnik WHR (ang. Waist-Hip Ratio), który oznacza stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Wskaźnik ten pozwala na określenie typu sylwetki, a także zdiagnozowanie otyłości brzusznej, która charakteryzuje się wysokim poziomem tkanki tłuszczowej trzewnej.

Dlaczego tyjemy?

W przeważającej większości, bo aż w 90 proc. przypadków, powodem nadmiernej masy ciała jest styl życia. Nadwaga i otyłość to najczęściej konsekwencje długotrwałej nadwyżki kalorycznej i zbyt małej ilości wysiłku fizycznego. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze jest to jedyna przyczyna – do wzrostu masy ciała predysponują niekiedy pewne problemy zdrowotne. Potencjalnymi przyczynami nadwagi i otyłości mogą być przede wszystkim:

• niedoczynność tarczycy;
• choroba lub zespół Cushinga;
• PCOS, czyli zespół policystycznych jajników;
• wielohormonalna niedoczynność przysadki;
• zespół Pradera-Williego;
• zespół Downa;
• zespół Klinefeltera;
• zespół Turnera;
• przyjmowanie niektórych leków z grupy neuroleptyków i glikokortykosteroidów.

Gorzkie konsekwencje nadwagi i otyłości

W medycynie otyłość jest traktowana jako przewlekła choroba związana z szerokim wachlarzem komplikacji, dotyczących wielu układów organizmu. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż tkanka tłuszczowa jest aktywnym gruczołem endokrynnym, który wydziela do krwiobiegu szereg hormonów i związków, wpływających na fizjologię ciała. W licznych badaniach naukowych udowodniono, że nadmierna masa ciała sprzyja zachorowaniu na:

• schorzenia sercowo-naczyniowe, takie jak choroba wieńcowa, kardiomiopatia czy nadciśnienie tętnicze;
• choroby nowotworowe, w tym nowotwory piersi, jelita grubego, trzustki czy nerki;
• choroby układu pokarmowego, głównie niealkoholowe stłuszczenie wątroby, ostre zapalenie trzustki;
• choroby metaboliczne, w tym cukrzycę typu 2, insulinooporność i dyslipidemię;
• choroby układu oddechowego, najczęściej bezdech senny;
• zaburzenia zdrowia reprodukcyjnego, takie jak spadek libido, hipogonadyzm, brak owulacji czy nawet bezpłodność.

Jak poradzić sobie z nadmierną masą ciała?

Podstawą redukcji nadmiernej masy ciała jest zmiana dotychczasowego stylu życia. Nie jest tajemnicą, że skuteczne odchudzanie wymaga wzmożonego wysiłku fizycznego oraz dobrze zbilansowanej diety z deficytem kalorycznym. Dodatkowo, w przypadku osób z czynnikami ryzyka nadwagi i otyłości, dużą rolę gra wprowadzenie lub modyfikacja leczenia współistniejącej choroby. Współczesna medycyna oferuje także kilka metod leczenia otyłości dedykowanych osobom, u których wcześniejsze próby redukcji masy ciała okazały się nieskuteczne.

Leczenie otyłości obejmuje farmakoterapię oraz metody operacyjne

Obecnie w Polsce do leczenia otyłości zarejestrowane są następujące leki:

• chlorowodorek naltreksonu w połączeniu z chlorowodorkiem bupropionu – preparat Mysimba;
• liraglutyd – preparat Saxenda lub Victoza;
• orlistat – preparat Xenical.

Leki te wykazują różne mechanizmy działania, choć w dalszym ciągu głównym kryterium wyboru konkretnego preparatu jest cena.
Kolejną możliwością leczenia otyłości jest także chirurgia bariatryczna, opierająca się na metodach modyfikacji przewodu pokarmowego, w celu redukcji masy ciała. Zabieg chirurgiczny może ograniczyć choremu możliwość spożywania pokarmów lub zmniejszyć ich wchłanianie. Do leczenia bariatrycznego kwalifikują się przede wszystkim osoby z BMI przekraczającym 40 kg/m2 lub mniejszym w przypadku występowania powikłań otyłości, takich jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca.
Bibliografia:

1. Obesity: Risk factors, complications, and strategies for sustainable long-term weight management ed. by Fruh SM. J Am Assoc Nurse Pract. 2017;29(S1):S3-S14.
2. Obesity ed. by Panuganti KK, Nguyen M, Kshirsagar RK. [Updated 2021 Aug 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459357/ [dostęp: 25.10.2021 r.].