Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy i leczenie
Szacuje się, że nawet co piąty Polak zmaga się lub zmagał w przeszłości z problemami z tarczycą. Zdecydowanie najczęstszą dolegliwością dotyczącą tego gruczołu jest niedoczynność, czyli niewystarczające wydzielanie hormonów tarczycy. Schorzenie to u większości osób rozwija się niepostrzeżenie, stopniowo pogarszając zdrowie, samopoczucie oraz komfort życia. W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje na temat niedoczynności tarczycy oraz podpowiadamy, jak wygląda leczenie tej choroby.
Niedoczynność tarczycy to jedno z najczęstszych schorzeń endokrynologicznych
Tarczyca to niewielki gruczoł, położony w przednio-dolnej części szyi. Choć na co dzień nie doceniamy jego znaczenia, prawidłowe funkcjonowanie tego gruczołu jest kluczowe dla homeostazy całego organizmu. Tarczyca produkuje i uwalnia ważne hormony – prohormon tyroksynę (T4) i jego aktywną formę, czyli trójjodotyroninę (T3). Związki te uczestniczą między innymi w kontroli metabolizmu, stymulacji dojrzewania czy regulacji pracy serca. Nic zatem dziwnego, że niedoczynność tarczycy powoduje szereg niekorzystnych zmian w niemal każdym układzie ludzkiego ciała.
Jakie są najczęstsze przyczyny niedoczynności tarczycy?
W zależności od etiologii, niedoczynność tarczycy można podzielić na pierwotną i wtórną. Schorzenie o pierwotnym podłożu występuje w momencie, gdy niewystarczające wydzielanie hormonów jest wywołane stanem samego gruczołu. Przyczyną wtedy może być:
- autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typu Hashimoto;
- niedobór jodu w środowisku i pożywieniu;
- radioterapia głowy lub szyi;
- operacja resekcji gruczołu tarczycy;
- przyjmowanie leków takich jak: inhibitory kinaz tyrozynowych, amiodaron, karbamazepina, fenytoina, lit czy fenobarbital.
O wiele rzadziej przyczyny niedoczynności tarczycy są wtórne i wynikają nie z zaburzeń funkcjonowania gruczołu tarczowego, lecz z ośrodków odpowiedzialnych za jego kontrolę, czyli przysadki mózgowej i podwzgórza. Choroba może być wtedy wywołana przez:
- zmiany nowotworowe w obrębie mózgowia;
- choroby zapalne i naciekowe w obrębie podwzgórza i przysadki mózgowej;
- urazy głowy;
- zespół Sheehana;
- radioterapię w obrębie mózgowia.
Charakterystyczne objawy niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy często rozwija się niepostrzeżenie przez lata, z uwagi na swój łagodny i niespecyficzny przebieg, a także różnorodność objawów. Bardzo często chorzy zrzucają pogorszenie samopoczucia na karb przepracowania, nadmiaru stresu czy niedoborów witaminowo-mineralnych. Choć do tej pory w literaturze naukowej opisano kilkadziesiąt objawów niedoczynności tarczycy, do najczęściej występujących zalicza się:
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie;
- zmniejszenie siły mięśniowej i tolerancji wysiłku;
- zmniejszenie tolerancji na niskie temperatury;
- przyrost masy ciała;
- zaburzenia koncentracji, uwagi i pamięci;
- zmniejszenie potliwości;
- nadmierne wysuszenie i rogowacenie naskórka;
- obrzęki na twarzy, powiekach i rękach;
- zaburzenia płodności, libido i miesiączkowania.
Diagnostyka niedoczynności tarczycy
Diagnostyka niedoczynności tarczycy nie jest skomplikowana, a stan samego gruczołu można skontrolować podczas wykonywania podstawowych badań laboratoryjnych. W celu oceny funkcjonowania tarczycy, warto wykonać oznaczenie stężenia:
- TSH (tyreotropiny);
- T3 (trójjodotyroniny);
- T4 (czyli tyroksyny).
W razie stwierdzenia nieprawidłowości w poziomie tych hormonów, lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań, które pomogą w ustaleniu przyczyny schorzenia. W dalszej diagnostyce najczęściej wykonuje się:
- badanie USG tarczycy;
- oznaczenie stężenia przeciwciał anty-Tpo;
- oznaczenie stężenia przeciwciał anty-TG.
Jak leczyć niedoczynność tarczycy?
Specjalistą zajmującym się diagnostyką i leczeniem niedoczynności tarczycy jest lekarz endokrynolog. Jest on odpowiedzialny za ustalenie dokładnej przyczyny złej pracy tarczycy, a także dobranie odpowiedniej terapii, która umożliwi choremu normalne funkcjonowanie. Choć niedoczynność tarczycy uznawana jest powszechnie za schorzenie relatywnie łagodne, bagatelizowanie przypadłości może doprowadzić do groźnej dla życia śpiączki hipometabolicznej.
Główną formą terapii jest substytucja hormonów tarczycy
W większości przypadków niedoczynności tarczycy, nie istnieją metody przyczynowego leczenia choroby. Terapia skupia się zatem na substytucji, czyli uzupełnianiu niedoborowych hormonów tarczycy. Leczenie nierzadko trwa przez całe życie pacjenta, jednak pozwala mu na normalne życie, bez objawów choroby. Obecnie w leczeniu niedoczynności tarczycy stosuje się:
- lewotyroksynę – preparaty: Euthyrox, Letrox czy Eltroxin;
- lewotyroksynę w połączeniu z liotyroniną – preparat Novothyral.
Warto pamiętać, że hormony tarczycy należy przyjmować na czczo, ponieważ pożywienie hamuje ich wchłanianie. Specjaliści zalecają, by leki przyjmować na 30-60 minut przed śniadaniem, nie łącząc ich z innymi lekami czy suplementami diety.
- Hypothyroidism, ed. by Patil N, Rehman A, Jialal I. [Updated 2021 Sep 28]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519536/ [dostęp 20.12.2021]
- Hypothyroidism in Context: Where We’ve Been and Where We’re Going, ed. by Chiovato L, Magri F, Carlé A. Adv Ther. 2019;36(Suppl 2):47-58. doi:10.1007/s12325-019-01080-8.