Możliwe powikłania koronawirusa i długofalowe efekty uboczne COVID-19 – co już wiemy?

Pierwsze wzmianki o koronawirusach pochodzą już z lat 60. XX wieku, jednak należący do tej grupy wirus SARS-CoV-2 jest zdecydowanie nowością. Choć pojawił się w listopadzie 2019 roku w chińskim mieście Wuhan, do dziś powstało już ponad 65 tysięcy publikacji naukowych na jego temat. Po kilku miesiącach pandemii COVID-19 wciąż mamy dużo pytań, na które ciężko uzyskać jednoznaczną odpowiedź. Co nauka mówi o długofalowym wpływie zakażenia koronawirusem na zdrowie i jakich powikłań można się spodziewać po przechorowaniu COVID-19?

Powikłania często dotyczą bezobjawowych nosicieli wirusa SARS-CoV-2

Mogłoby się wydawać, że osoby przechodzące bezobjawowo zakażenie wirusem SARS-CoV-2 mają wiele szczęścia, jednak nic bardziej mylnego. Szeroko zakrojone badania ankietowe wskazują, że aż 60-70% ozdrowieńców zgłasza pogorszenie stanu zdrowia. Istotny jest również fakt, że powikłania po COVID-19 mogą pojawić się nawet 4 miesiące po przebytym zakażeniu. Zauważono także, że powikłania choroby koronawirusowej występują najczęściej u młodszych pacjentów, u których – paradoksalnie – ryzyko zgonu w przebiegu pełnoobjawowej choroby jest relatywnie niskie.

Co wiemy o uszkodzeniach układu oddechowego i sercowo-naczyniowego wywołanych przez COVID-19?

Obecnie z całą pewnością możemy stwierdzić, że najczęstsze powikłania po COVID-19 obejmują układ oddechowy i sercowo-naczyniowy. Stwarza to poważne niebezpieczeństwo, ponieważ zaburzenie funkcjonowania tych układów przyczynia się do rozwoju stanów bezpośrednio zagrażających zdrowiu, a nawet życiu.

Częstym powikłaniem COVID-19 jest włóknienie płuc

COVID-19 jest chorobą zakaźną dotyczącą głównie układu oddechowego, nic zatem dziwnego, że najczęstsze jej powikłania będą obserwowane właśnie w obrębie płuc. Austriackie badanie wykazało, że uszkodzenia płuc były widoczne aż u 88% pacjentów po 12 tygodniach od zakończenia choroby. Pocieszający jest fakt, że negatywne objawy, takie jak kaszel czy duszności, zmniejszyły się o 56% po kolejnych 12 tygodniach. Może to wskazywać na przemijający charakter niektórych efektów ubocznych COVID-19.
Inne publikacje naukowe wskazują, że często spotykanym powikłaniem zakażenia koronawirusem są miejscowe zwłóknienia płuc, które są konsekwencją stanu zapalnego. Zaawansowane zwłóknienie może być przyczyną nie tylko trudności z oddychaniem czy niedotlenienia, ale może także doprowadzić do rozwoju niebezpiecznego nadciśnienia płucnego.

Koronawirus a powikłania kardiologiczne – zagrożenie wymagające uwagi

Zakażenie koronawirusem relatywnie często powoduje zmiany w układzie sercowo-naczyniowym. Do najczęstszych powikłań zalicza się uszkodzenie i zapalenie mięśnia sercowego, które można stwierdzić u dużego odsetka ozdrowieńców. Według niemieckiego badania, zapalenie serca po COVID-19 może dotyczyć nawet 60% pacjentów! Co ciekawe, inne badanie wykazało, że objawy uszkodzenia mięśnia sercowego stwierdzono u 46% zawodowych atletów, którzy przeszli chorobę bezobjawowo.

Negatywne zmiany w mięśniu sercowym, a także zaburzenia krzepliwości krwi w przebiegu choroby koronawirusowej, zwiększają ponadto ryzyko nagłego zgonu sercowego. Publikacje naukowe wskazują, że u ozdrowieńców należy zwrócić szczególną uwagę na podwyższone ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgu.

Długofalowe powikłania COVID-19 dotyczą wielu układów organizmu

Zaskakujący może być fakt, że w trakcie kilku miesięcy trwania pandemii COVID-19 zaobserwowano nietypowe powikłania dotyczące między innymi układu pokarmowego, układu moczowego czy układu nerwowego. Częstość ich występowania nie jest jeszcze jasna, a zjawisko to wymaga dalszych obserwacji.

Ciężki przebieg zakażenia koronawirusem może doprowadzić do ostrego uszkodzenia nerek

Raporty medyczne z Chin i Stanów Zjednoczonych wskazują, że nawet u 30% pacjentów hospitalizowanych z powodu COVID-19 dochodzi do rozwoju umiarkowanego lub ciężkiego uszkodzenia nerek. Pierwszymi objawami zaburzenia funkcji tego narządu jest obecność białka lub krwi w moczu, co można stwierdzić nawet u połowy osób z ciężkim przebiegiem COVID-19. Przypuszcza się, że za uszkodzenie nerek odpowiada między innymi:

• zbyt niskie stężenie tlenu we krwi;
• burza cytokinowa;
• obecność małych zakrzepów w krążeniu obwodowym;
• wychwyt cząsteczek wirusa przez receptory na powierzchni komórek nerkowych.

Koronawirus a powikłania neurologiczne

Zespół chronicznego zmęczenia, choć często bagatelizowany, jest realną jednostką chorobową, objawiającą się przede wszystkim zmęczeniem, ale także spadkiem koncentracji, bólami mięśniowymi czy nieefektywnym snem. Rozwój tego zespołu wiąże się z niektórymi infekcjami wirusowymi, w tym zakażeniem wirusem cytomegalii czy Epsteina-Barr. Okazuje się, że duża część osób skarży się na objawy zespołu chronicznego zmęczenia nawet 3 miesiące po przechorowaniu COVID-19.

Niestety, na tym nie kończą się efekty uboczne koronawirusa w obrębie układu nerwowego. Badania wskazują, że wirus SARS-CoV-2 może zaburzeń funkcjonowanie i strukturę mózgu, zwiększając ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera i stwardnienia rozsianego.

---

1. Marshall M. The lasting misery of coronavirus long-haulers. Nature. 2020 Sep;585(7825):339-341. PMID: 32929257.
2. Morley JE. COVID-19 — The Long Road to Recovery [published online ahead of print, 2020 Oct 5]. J Nutr Health Aging. 2020;1-3.
3. Heneka MT, Golenbock D, Latz E, Morgan D, Brown R. Immediate and long-term consequences of COVID-19 infections for the development of neurological disease. Alzheimers Res Ther. 2020;12(1):69. Published 2020 Jun 4.
4. del Rio C, Collins LF, Malani P. Long-term Health Consequences of COVID-19. JAMA. Published online October 05, 2020.
5. Long B, Brady WJ, Koyfman A, Gottlieb M. Cardiovascular complications in COVID-19. Am J Emerg Med. 2020;38(7):1504-1507.