Jak rozpoznać u dziecka odrę?
Jeszcze do niedawna wydawało się, że odra jest chorobą na dobre odchodzącą w zapomnienie. Niestety, migracja ludności, a także wzrost popularności ruchów antyszczepionkowych to główne przyczyny wzrostu zachorowań na to schorzenie. Tylko w 2019 roku w Polsce zdiagnozowano ponad 1500 przypadków odry, choć w poprzednich latach było ich zaledwie kilkadziesiąt. W obecnych okolicznościach warto wiedzieć, jak wyglądają objawy tej choroby. W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje o odrze!
Odra – choroba wieku dziecięcego o wysokiej zakaźności
Czy wiesz, że osoba chora na odrę zakaża średnio od 12 do 18 osób, które nie są zaszczepione? Wirus odry, należący do rodzaju Morbilivirus, uważany jest za jeden z najbardziej zaraźliwych i najłatwiej przenoszących się patogenów, jakie znamy. Przenosi się zarówno drogą kropelkową, jak i powietrzną, przy czym utrzymuje swoją zakaźność do 2 godzin. Kto jest najbardziej narażony na zakażenie wirusem odry? Przede wszystkim każda osoba, która nie jest zaszczepiona bądź nie przechorowała odry. Szczególnie zagrożeni są jednak najmłodsi, ponieważ pierwszą dawkę szczepionki dzieci otrzymują dopiero między 13. a 15. miesiącem życia.
Charakterystyczne objawy odry u dzieci i dorosłych
Wirus odry po dostaniu się do organizmu człowieka nie atakuje go od razu. Jego okres inkubacji wynosi od 8 do 12 dni, po których pojawiają się niecharakterystyczne objawy zwiastunowe, które mogą przypominać zwykłą infekcję. Symptomy te obejmują między innymi:
- wysoką gorączkę;
- suchy kaszel;
- nieżyt nosa;
- zapalenie spojówek.
Niedługo później pojawiają się plamki Koplika, które są jednym z najbardziej charakterystycznych objawów odry. Są to niewielkie grudki o szaro-białej barwie, które zlokalizowane są na błonie śluzowej policzków. Ich obecność jednoznacznie świadczy o odrze.
Dzień lub dwa później na skórze całego ciała pojawia się typowa osutka, w postaci bordowych grudek i plamek. Początkowo pojawia się na głowie, a następnie rozprzestrzenia się na tułów i kończyny. Wysypka blednie i znika do tygodnia, w takiej samej kolejności, w jakiej się pojawiała.
Uwaga na powikłania!
Wydaje Ci się, że odra to łagodna choroba wieku dziecięcego, której nie warto się obawiać? W rzeczywistości większość przypadków rzeczywiście przebiega bez powikłań, jednak u niewielkiego odsetka chorych choroba ta może wywołać groźne powikłania. Największe ryzyko powikłań jest u niemowląt i dorosłych, szczególnie jeśli są oni niedożywieniu lub zmagają się z zaburzeniami odporności.
Do powikłań odry zalicza się przede wszystkim:
- zapalenie płuc, ucha środkowego, mózgu i mięśnia sercowego;
- krup, czyli podgłośniowe zapalenie krtani;
- zapalenie nerwu wzrokowego prowadzące do ślepoty;
- wtórne zakażenia bakteryjne.
Znacznie groźniejsze są powikłania neurologiczne, które często zostawiają nieodwracalne uszkodzenia w układzie nerwowym, a niekiedy nawet prowadzą do zgonu. Zalicza się do nich między innymi:
- SSPE – podostre stwardniające zapalenie mózgu;
- ADEM – ostre zapalenie demielinizacyjne mózgu;
- MIBE – wtrętowe zapalenie mózgu.
Postępowanie medyczne w przypadku odry
Choć przebieg odry zazwyczaj jest łagodny, każde jej podejrzenie u dziecka powinno być skonsultowane u lekarza pediatry. To do jego zadań należy postawienie pewnej diagnozy, a także ocena stanu ogólnego chorego. Warto pamiętać, że blisko 25% osób chorujących na odrę wymaga hospitalizacji, zwłaszcza dzieci poniżej 5. roku życia. Przypadki zachorowania na odrę u dorosłych osób także nie powinny być bagatelizowane, ponieważ to właśnie one są najbardziej narażone na rozwój poważnych powikłań.
Leczenie odry skupia się na łagodzeniu objawów
Niestety, obecnie nie istnieją leki, które mogłyby działać przyczynowo na odrę. W terapii tej choroby wykorzystuje się jedynie leczenie objawowe, które poprawia stan chorego oraz jego komfort. Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie nawodnienie i odżywianie chorej osoby, a także zapewnić jej spokój. W razie potrzeby można też podać leki przeciwgorączkowe. Jeśli chory na odrę zmaga się z zapaleniem spojówek i światłowstrętem, warto pomyśleć nad zaciemnieniem pomieszczenia.
Szczepienia ochronne przeciwko odrze
Szczepionka MMR przeciwko odrze, śwince i różyczce wzbudza obecnie wiele kontrowersji. Istniały pogłoski, że powoduje ona u dzieci niepożądane odczyny poszczepienne, przyczyniając się do rozwoju autyzmu. Na szczęście informacje te okazały się nieprawdą, a potwierdzają to liczne badania naukowe, w tym badanie kohortowe z Danii, w trakcie którego przebadano ponad 650 tysięcy dzieci.
Dlaczego warto się zaszczepić? Szczepionka przeciwko odrze nie tylko chroni przed zachorowaniem czy ciężkim przebiegiem choroby, ale przede wszystkim zapobiega dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa odry i pośrednio chroni także osoby, które ze względu na przeciwwskazania medyczne nie posiadają odporności przeciwko tej chorobie.
Zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych szczepionkę MMR podaje się dzieciom w dwóch dawkach:
- między 12. a 15. miesiącem życia;
- w wieku 6 lat.
- Kondamudi NP, Waymack JR. Measles. [Updated 2021 Aug 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448068/
- Misin A, Antonello RM, Di Bella S, et al. Measles: An Overview of a Re-Emerging Disease in Children and Immunocompromised Patients. Microorganisms. 2020;8(2):276. Published 2020 Feb 18.