Czym jest alergia?

Choroby alergiczne stają się coraz bardziej powszechne. W krajach wysoko rozwiniętych występują, aż u 30% populacji. Szacuje się, że na alergiczny nieżyt nosa choruje ponad 500 milionów ludzi na całym świecie! Alergia może dawać niespecyficzne objawy, dlatego jej rozpoznanie często zostaje opóźnione. Jednak obecna medycyna daje wiele możliwości kontroli tego schorzenia.

Czym jest alergia?

Alergia to spotęgowana, nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego na kontakt z daną substancją, tzw. alergenem. W normalnych warunkach organizm powinien ją ignorować i nie powodować żadnych dolegliwości. W reakcjach alergicznych uczestniczą komórki: limfocyty, granulocyty kwasochłonne (eozynofile) oraz komórki tuczne (mastocyty). Istotną rolę odgrywają też przeciwciała- immunoglobuliny klasy E (IgE).

Alergia jest reakcją nabytą. Pojawia się po kontakcie z czynnikiem wywołującym, wtedy gdy komórki układu immunologicznego nauczyły się go rozpoznawać. Kolejna styczność z alergenem wywołuje gwałtowną reakcję. Dochodzi wówczas do nadmiernego uwalniania histaminy- głównej substancji odpowiedzialnej za objawy alergiczne. Uczulenie rozwinąć się może po kilkukrotnym kontakcie z alergenem, jak również po wieloletniej ekspozycji na określony czynnik.

Rodzaje alergii:

• kontaktowa- wywołana przez bezpośredni kontakt z alergenem. Charakteryzuje się wystąpieniem różnorodnych wykwitów skórnych, świądu, obrzęku. Znanymi alergenami są tutaj nikiel i chrom, znajdujące się np. w biżuterii.
• pokarmowa- zespół objawów, pojawiających się po spożyciu danego składnika pokarmowego. Zazwyczaj wywołują je: mleko krowie, owoce morza, orzechy, soja i cytrusy. Alergicy manifestują objawy gastryczne (ból brzucha, kolki, biegunka, nudności). Pojawić się mogą również dolegliwości skórne i oddechowe.
• wziewna- alergen dociera do organizmu drogą wziewną. Aeroalergenami są: pyłki roślinne, zarodniki grzybów pleśniowych, roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt. Symptomy tej nadwrażliwości dotyczą zwłaszcza dróg oddechowych. Często pojawiają się też zaczerwienienie i łzawienie oczu oraz katar alergiczny, wodnista wydzielina z nosa i napady kichania.
• na leki- reakcja wykształca się po przyjęciu leku w różnej postaci, w dawce zalecanej. Objawia się reakcjami ogólnoustrojowymi, takimi jak: choroba posurowicza czy wstrząs anafilaktyczny. Środkami najczęściej uczulającymi są antybiotyki beta-laktamowe oraz środki kontrastowe stosowane w badaniach radiologicznych.
• na jad- reakcja powstaje po użądleniu owada. Może mieć charakter miejscowy lub ogólnoustrojowy. Zazwyczaj są to jady owadów błonkoskrzydłych (szerszeń, pszczoła, osa).

Czynniki predysponujące

• Genetyka- dodatni alergiczny wywiad rodzinny zwiększa ryzyko zachorowania na alergię. Szacunkowo, około 60% alergików jest obciążonych dziedzicznie. Badania dowiodły, iż jedną z determinant jest występowanie określonych antygenów zgodności tkankowej. Ponadto tzw. geny atopii warunkują osobniczą skłonność do powstawania burzliwej reakcji immunologicznej z udziałem IgE w następstwie ekspozycji na określone antygeny.
• Karmienie piersią- hipoteza o ochronnym wpływie karmienia naturalnego została przebadana już w 1936 roku. Udowodniono, iż istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii. Uznaje się, że odpowiadają za to przeciwciała IgG zawarte w matczynym mleku.
• Środowisko- według niektórych badań, czynnikami predysponującymi do powstania alergii wziewnych, są spaliny samochodowe i dym papierosowy.

Ścieżka diagnostyczna

• Wywiad lekarski- umożliwia ustalenie okoliczności pojawiania się objawów, występowania chorób alergicznych w rodzinie oraz innych epizodów uczuleniowych w przeszłości.
• Testy skórne- testy skórne punktowe  wskazane są zwłaszcza w diagnozowaniu alergii wziewnych.Testy śródskórne znalazły zastosowanie w diagnostyce alergii na leki, a testy płatkowe w alergii kontaktowej.
• Badania laboratoryjne- oznacza się stężenia swoistych IgE, które powstają na skutek kontaktu z alergenem. Sprawdzeniu poddaje się również liczbę eozynofilów we krwi obwodowej.
• Testy prowokacyjne- polegają na podaniu potencjalnego alergenu w celu wywołania objawów chorobowych. Można na przykład podać roztwór wyciągu alergenu w postaci kropli na błonę śluzową nosa lub zainhalować go do oskrzeli.

Leczenie alergii

Najważniejszym krokiem terapeutycznym alergii jest odstawienie lub ograniczenie kontaktu z czynnikiem wywołującym objawy. W razie potrzeby, specjalista może zlecić leki: przeciwhistaminowe, kortykosteroidy czy środki udrażniające górne drogi oddechowe. Możliwą formą terapii jest też “odczulanie” czyli swoista immunoterapia. Polega na systematycznym podawaniu rosnących dawek antygenu wywołującego alergię. Jej celem jest zmniejszenie wrażliwości organizmu na alergen.

Powikłania alergii

Czasami zdarza się, że alergia prowadzi do rozwoju innych schorzeń. Mowa tu o przewlekłych dolegliwościach związanych z upośledzoną wentylacją zatok, z powodu długotrwającego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa (konsekwencja kataru siennego).

Natomiast częsty kontakt z danym alergenem wziewnym (roztocza, pleśń), inne substancje drażniące drogi oddechowe (dym tytoniowy) prowadzą do przewlekłej obturacji dróg oddechowych i ich nadreaktywności. W konsekwencji, możliwe jest rozwinięcie astmy oskrzelowej atopowej.

Dlatego tak istotne jest jest wczesne rozpoznanie objawów alergii oraz podjęcie właściwego postępowania leczniczego.