Czerniak – jeden z najbardziej niebezpiecznych nowotworów

Nowotwory skóry występują w naszym społeczeństwie dość często – każdego roku ponad 10 tys. Polaków dowiaduje się o rozwijającej się chorobie. Duża część tych zachorowań dotyczy czerniaka złośliwego – jednego z najbardziej agresywnych nowotworów znanych medycynie. Rokowanie czerniaka skóry zależy przede wszystkim od szybkości postawionej diagnozy, dlatego tak ważne jest, by nie przegapić pierwszych objawów rozwijającej się choroby. W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje na temat czerniaka złośliwego.

Czym jest czerniak złośliwy?

Czerniak złośliwy to schorzenie wynikające z transformacji nowotworowej melanocytów, czyli komórek barwnikowych. Choć zmiany chorobowe najczęściej występują na skórze, mogą być również zlokalizowane w innych miejscach: tkanki oka, błony śluzowe nosa, jamy ustnej czy okolic intymnych, a także w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Czerniak może rozwinąć się na podłożu zmian prekursorowych, takich jak znamię dysplastyczne czy znamię wrodzone, jednak nierzadko nowotwór powstaje na zdrowej, nieuszkodzonej skórze.
Czynniki ryzyka zachorowania na czerniaka złośliwego
Odsetek zachorowań na czerniaka złośliwego drastycznie rośnie na całym świecie. Średni wiek zachorowania to 57 lat, chociaż zdarzają się również zachorowania ludzi w młodszym wieku. Badaczom udało się ustalić kilka czynników ryzyka, które predysponują do rozwoju zmian nowotworowych. Zalicza się do nich przede wszystkim:

• występowanie czerniaka u członków najbliższej rodziny;
• określone cechy wyglądu, takie jak niebieskie oczy, blada skóra, jasne bądź rude włosy, a także obecność piegów;
• wysoką ekspozycję na promieniowanie UV-A i UV-B;
• przewlekłą immunosupresję;
• zespół atypowych zmian skóry.

Jak wygląda czerniak złośliwy?

W powszechnej świadomości czerniak skóry utożsamiany jest z czarną bądź ciemnobrązową zmianą. Należy jednak zaznaczyć, że czerniak nie zawsze jest czarny! Nowotwór ten charakteryzuje się dużą zmiennością wyglądu, przez co może rozwijać się przez długi czas niepostrzeżenie. Czerniak złośliwy jest zazwyczaj zmianą o asymetrycznym kształcie i nierównomiernym zabarwieniu. Jego powierzchnia może być płaska, choć o wiele częściej jest nieregularna, a nawet może sprawiać wrażenie guzka.
Szczególną uwagę powinny zwrócić wszelkie zmiany w obrębie już obecnych znamion czy pieprzyków. Niepokojące są przede wszystkim takie zmiany jak:

• zmiana koloru i kształtu;
• powiększenie;
• zgrubienie;
• swędzenie;
• krwawienie.

Zauważyłeś na swojej skórze niepokojącą zmianę? Nie ignoruj tego!

Lekarze apelują – spory odsetek osób w dalszym ciągu bagatelizuje powstające w obrębie skóry zmiany. Jest to wyjątkowo niebezpieczne, ponieważ czerniak złośliwy wyróżnia się niezwykle szybką progresją oraz skłonnością do przerzutów. W przypadku zaobserwowania na skórze czy błonach śluzowych jakiejkolwiek zmiany, należy czym prędzej udać się do specjalisty dermatologa, który pokieruje dalszym postępowaniem medycznym.
Co należy wiedzieć o diagnostyce nowotworów skóry?
Podstawowym badaniem w diagnostyce czerniaka złośliwego jest dermatoskopia. Polega ona na dokładnym obejrzeniu niepokojących zmian z wykorzystaniem urządzenia optycznego umożliwiającego powiększenie obrazu. Dermatoskopia pozwala na wstępną ocenę charakteru zmiany, jednak na jej podstawie nie można postawić ostatecznej diagnozy. W przypadku zmian o potencjalnym charakterze nowotworowym, specjalista zleca jej chirurgiczne wycięcie wraz z dalszą oceną histopatologiczną. W przypadku wykrycia czerniaka złośliwego konieczne są również dalsze badania obrazowe, które służą ocenie ewentualnych przerzutów.
Czerniak – leczenie i rokowanie
Wskaźnik umieralności na czerniaka skóry w Polsce jest o 20 proc. wyższy niż średnia w innych krajach Unii Europejskiej. Statystyki wskazują również, że wśród chorych na czerniaka Polaków, umiera 1 na 3 osoby. Wynika to z faktu, że zwykle schorzenie to rozpoznaje się zbyt późno. Tymczasem wykrycie zmiany nowotworowej we wczesnym stadium daje blisko 97 proc. szans na całkowite wyleczenie.
Leczenie czerniaka skóry w początkowym stadium zaawansowania polega na całkowitym wycięciu zmiany z marginesem zdrowej tkanki. Sprawa komplikuje się jednak, gdy zmiana nowotworowa jest większa lub wykryto obecność przerzutów. W takim przypadku konieczna jest pomoc onkologa, by wprowadzić kompleksową terapię, w skład której może wchodzić:

• chemioterapia opierająca się na zastosowaniu związków chemicznych hamujących namnażanie się komórek;
• radioterapia polegająca na naświetlaniu zmian chorobowych promieniowaniem jonizującym;
• immunoterapia skupiająca się na pobudzeniu układu odpornościowego do niszczenia komórek nowotworowych;
• terapia celowana, skierowana przeciwko konkretnym receptorom czy białkom na powierzchni komórek nowotworowych.

1. Melanoma ed. by Heistein JB, Acharya U. Malignant [Updated 2021 Jul 25]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470409/ [dostęp: 08.11.2021 r.]
2. Malignant Melanoma ed. by Perera E, Gnaneswaran N, Jennens R, Sinclair R. Healthcare (Basel). 2013;2(1):1-19. Published 2013 Dec 20.