Co obecnie wiemy o zespole nagłej śmierci łóżeczkowej?
Dzieci wymagają wyjątkowej troski i opieki. Uwaga rodziców jest konieczna szczególnie w pierwszym roku życia, kiedy to organizm niemowlaka powoli adaptuje się do otoczenia. To właśnie w tym okresie możliwe jest wystąpienie zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej. Choć zespół ten nie jest częsty, każdego roku w Polsce ginie z jego powodu prawie 200 dzieci. Ostatnie lata przyniosły nam dużo informacji na temat przyczyn nagłej śmierci łóżeczkowej, dzięki czemu możemy znacznie zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia.
Czym jest zespół nagłej śmierci łóżeczkowej?
Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej, nazywany w skrócie SIDS, opisuje nagły zgon dziecka poniżej 1. roku życia, do którego doszło w trakcie snu. Stwierdzenie tego zespołu związane jest z brakiem ustalenia przyczyny zgonu, pomimo dokładnego badania pośmiertnego, oględzin miejsca zgonu czy analizy historii medycznej dziecka. Choć definicja SIDS uwzględnia dzieci do 1. roku życia, prawie 90% przypadków występuje przed 6. miesiącem życia, z największym szczytem między 2. a 4. miesiącem.
Co wiadomo o przyczynach nagłej śmierci łóżeczkowej?
Dokładna etiologia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej wciąż nie została poznana, choć badacze skłaniają się obecnie ku koncepcji, że problem ten jest wieloczynnikowy. Wystąpienie SIDS może wiązać się z niewystarczającą adaptacją organizmu dziecka lub obecnością pewnych schorzeń, ale nierzadko też przyczyną śmierci jest nieprawidłowe ułożenie niemowlęcia do snu.
Przyczyną o największym znaczeniu w patogenezie SIDS jest spadnie dziecka na brzuchu. Ta pozornie niewinna pozycja przyczynia się do zajścia szeregu groźnych zmian w organizmie dziecka. Do bezpośrednich przyczyn zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej zaliczyć można:

• zablokowanie dróg oddechowych dziecka przez miękkie elementy pościeli;
• zmniejszenie przepływu krwi w tętnicach kręgowych;
• zaburzenie ośrodkowej regulacji oddychania i krążenia;
• zaburzenie termoregulacji;
• podwyższenie progu budzenia, upośledzający mechanizm autoresuscytacji dziecka.

Czynniki ryzyka SIDS dotyczą zarówno dziecka, jak i matki
Znamy obecnie wiele okoliczności zwiększających ryzyko wystąpienia nagłej śmierci łóżeczkowej, co znacznie ułatwia wyznaczenie zagrożonych dzieci. Co istotne, SIDS może być związane zarówno z czynnikami dotyczącymi dziecka, jak i jego matki. Wśród najważniejszych czynników ryzyka śmierci łóżeczkowej wymienia się:

• poród przed 37 tygodniem ciąży;
• niską masę urodzeniową dziecka (poniżej 2500 gramów);
• zakażenia okołoporodowe lub pobyt dziecka na OIOM;
• układanie dziecka do snu w pozycji na brzuchu;
• spanie dziecka w łóżku z rodzicami;
• spanie dziecka na miękkim materacu, z poduszką lub miękkimi akcesoriami w łóżeczku;
• narażenie dziecka na wpływ dymu tytoniowego, zarówno w trakcie ciąży, jak i po urodzeniu;
• oziębienie lub przegrzanie dziecka;
• wiek matki poniżej 20 lat;
• niskie wykształcenie matki i zła sytuacja socjoekonomiczna;
• choroby matki w czasie ciąży lub powikłania w trakcie porodu;
• narażenie dziecka na wpływ alkoholu lub substancji odurzających w czasie ciąży.

Profilaktyka SIDS ‒ niezbędna wiedza dla każdego rodzica!
Najlepszą metodą na zapobieganie wystąpieniu SIDS jest unikanie sytuacji, które sprzyjają jego wystąpieniu. Specjaliści zalecają więc świeżo upieczonym rodzicom:

• układanie dziecka do snu wyłącznie w pozycji na plecach;
• układanie dziecka do snu w osobnym łóżeczku, w pokoju, w którym śpią rodzice;
• wyciągnięcie z łóżeczka dziecka miękkich poduszek, pluszowych zabawek czy ochraniaczy na szczebelki;
• korzystanie z twardego, nieużywanego wcześniej materacyka;
• unikanie dymu tytoniowego w otoczeniu niemowlęcia;
• unikanie przegrzewania dziecka podczas snu;
• podanie dziecku smoczka przed snem.

Od kilku lat popularność zdobywają domowe monitory oddechu, choć zdania specjalistów na temat tych urządzeń są podzielone. Bardzo często monitory oddechu rejestrują fizjologiczne zmiany oddechu noworodka, wszczynając fałszywy alarm. Sytuacje takie generują w rodzicach wielki stres oraz zaburzają sen dziecka. Monitor oddechu polecany jest zazwyczaj rodzicom wcześniaków oraz dzieci z niską masą urodzeniową. W przypadku zdrowych dzieci wystarczy unikanie ryzykownych sytuacji, co znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia SIDS.
SIDS a szczepienia ‒ czy jest się czego obawiać?
Swojego czasu zespół nagłej śmierci łóżeczkowej łączono ze szczepieniami. Szczególne obawy budziły szczepionki na polio, Haemophilus influenzae typu B, a także szczepionka skojarzona przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy, ponieważ okres ich podania pokrywa się z występowaniem SIDS. Na szczęście nie ma się czego obawiać! Szeroko zakrojone badania obserwacyjne wykazały, że szczepienia nie tylko nie zwiększają ryzyka nagłej śmierci łóżeczkowej, ale mogą jej nawet zapobiegać, chroniąc niemowlęta przed infekcjami dróg oddechowych.

---

1. Kinney HC, Thach BT. The sudden infant death syndrome. N Engl J Med. 2009;361(8):795-805.

2. Duncan JR, Byard RW. Sudden Infant Death Syndrome: An Overview. In: Duncan JR, Byard RW, editors. SIDS Sudden Infant and Early Childhood Death: The Past, the Present and the Future. Adelaide (AU): University of Adelaide Press; 2018 May. Chapter 2. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513399/