Choroby odkleszczowe to nie tylko borelioza!

Nie da się zaprzeczyć, że borelioza jest najbardziej znaną chorobą przenoszoną przez kleszcze. Wynika to przede wszystkim z wielu kampanii informacyjnych, które powstały na jej temat. Należy mieć świadomość, że kleszcze mogą przenosić również inne groźne schorzenia, do których należy coraz częściej występujące w naszym kraju kleszczowe zapalenie mózgu, a także tularemia i babeszjoza. Co warto wiedzieć o tych chorobach?

Lekarz Online – zawsze przy Tobie, gdziekolwiek jesteś

Kleszczowe zapalenie mózgu – co to za choroba?

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) wywoływane jest przez wirusa nazywanego wirusem odkleszczowego zapalenia mózgu, który należy do rodziny Flaviviridae. Schorzeniem tym można się zarazić nie tylko poprzez ukąszenie owada, ale także przez spożycie mleka zwierząt gospodarskich zakażonego wspomnianym wirusem. Co ważne, nie możemy się zarazić od drugiej osoby, u której stwierdzono ten stan.
Najwięcej przypadków tego schorzenia obserwujemy w okresie zwiększonej aktywności kleszczy, czyli od kwietnia do listopada. Na infekcję tą najbardziej narażone są osoby pracujące na terenach leśnych, czyli leśnicy, myśliwi, a także osoby zajmujące się wycinką drzew.
Kleszczowe zapalenie mózgu – objawy choroby
Kleszczowe zapalenie mózgu charakteryzuje się typowym, dwufazowym przebiegiem. Pierwsza faza infekcji (czyli faza zwiastunowa) charakteryzuje się obecnością symptomów grypopodobnych, a więc:

gorączki, która zazwyczaj nie przekracza 38 stopni;
bólów mięśni i stawów;
bólu głowy;
biegunki, nudności, wymiotów.

Druga faza KZM związana jest już z zajęciem układu nerwowego. Następuje ona, gdy nie dojdzie do samoograniczenia się schorzenia na pierwszym etapie. Do objawów związanych z tym etapem choroby należą:

nudności, wymioty;
zawroty głowy;
wysoka gorączka (wyższa niż w pierwszej fazie choroby);
zaburzenia świadomości;
senność;
zaburzenia czucia;
niedowłady;
zaburzenia oddychania;
zaburzenia pamięci.

Objawy te związane są z rozwijającym się zapaleniem opon mózgowych, a nawet zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego. Kleszczowe zapalenie mózgu wiąże się ze śmiertelnością wynoszącą około 1%.

Kleszczowe zapalenie mózgu – leczenie

Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu ma typowo charakter objawowy. Stosuje się leki ograniczające stan zapalny oraz zmniejszające obrzęk w obrębie mózgowia. Ważne jest również uzupełnianie płynów i elektrolitów.
Kleszczowe zapalenie mózgu jest poważnym schorzeniem, które może skończyć się nawet zgonem pacjenta. Jednak możemy unikać zachorowania na tę chorobę wirusową – istnieje bowiem szczepionka przeciwko niej.
Szczepienie ochronne charakteryzuje się w tym przypadku trójdawkowym schematem. Druga dawka podawana jest po około 1 – 3 miesiącach od dawki pierwszej, natomiast trzecia dawka 6 – 15 miesięcy od pierwszej. Zalecane jest podawanie dawek przypominających – najlepiej co 3 lata.
Tularemia – co to za schorzenie?
Tularemia to schorzenie wywoływane przez bakterię Francisella tularensis. Podobnie jak kleszczowe zapalenie mózgu, tularemia jest chorobą przenoszoną przez kleszcze. Kolejną cechą wspólną KZM i tularemii jest to, że choroba nie może być przeniesiona z człowieka na człowieka. Inna nazwa tego schorzenia to gorączka zajęcza, co wynika z faktu, iż na schorzenie to wrażliwe są właśnie króliki, a także gryzonie. Choć w Polsce jest to stosunkowo rzadka choroba, to mimo to corocznie w naszym kraju występuje kilka albo kilkanaście przypadków tego schorzenia.

Tularemia – objawy i leczenie

Najważniejsze objawy tego schorzenia to:

nagle pojawiająca się gorączka;
wymioty, nudności, biegunka;
bóle mięśni i stawów;
zmiany skórne.

W leczeniu zastosowanie znajdują antybiotyki stosowane średnio przez 10 do 21 dni. Rokowania co do wyleczenia jest dobre – większość pacjentów wychodzi z zakażenia, jednak w przypadku nieleczonej choroby śmiertelność wynosi nawet 15%.

Babeszjoza – co to za choroba?

Za wystąpienie tego schorzenia odpowiada pierwotniak z rodzaju Babesia. Choć w Polsce, choroba ta występuje rzadko u ludzi, to często możemy się z nią spotkać u zwierząt (występuje m.in u krów, koni, psów).

Babeszjoza – objawy i leczenie

To schorzenie odkleszczowe często ma przebieg bezobjawowy. Jeżeli jednak pojawiają się symptomy choroby, najczęściej są to:

gorączka i dreszcze;
bóle mięśni i stawów;
nudności, wymioty;
bóle brzucha;
brak apetytu;
nadmierne pocenie się;
powiększenie wątroby i śledziony;
czasami żółtaczka.

W leczeniu babeszjozy zastosowanie znajduje najczęściej antybiotyk – azytromycyna oraz lek przeciwmalaryczny, czyli atowakwon. U osób, u których występują zaburzenia odporności leczenie babeszjozy trwa długo – nawet do 6 tygodni.
Podsumowując, choć najbardziej znaną chorobą odkleszczową jest zdecydowanie borelioza, to nie można zapominać o innych schorzeniach, które możemy złapać od kleszcza. W przypadku kleszczowego zapalenia mózgu mamy do dyspozycji silną broń – szczepienie ochronne. Warto z niego skorzystać, szczególnie jeśli zamieszkujemy tereny, gdzie kleszczowe zapalenie mózgu występuje w sposób endemiczny.

Usługi oferowane przez Medicept:

recepta online – po konsultacji z lekarzem może być wystawiona na leki stałe i doraźne, czy też antykoncepcyjne,
teleporada lekarska – dzięki niej można otrzymać skierowanie na dalsze badania, receptę na leki, czy też e-zwolnienie, jeżeli lekarz uzna, że pacjent nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków służbowych.

Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków;
J. Cianciara, Choroby zakaźne i pasożytnicze, wydawnictwo Czelej, Lublin 2007;
Zdzisław Dziubek: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. wydanie III uaktualnione, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.