Zespół jelita drażliwego ‒ jak poradzić sobie z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego?
Każdy z nas z pewnością cierpiał w swoim życiu na dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Niestety dla niektórych osób jest to chleb powszedni. Przewlekłe wzdęcia, biegunki czy ból brzucha znacznie obniżają komfort życia, a nierzadko wykluczają chorą osobę z życia towarzyskiego i zawodowego. Jednym z najczęściej występujących schorzeń układu pokarmowego jest zespół jelita drażliwego. Co warto wiedzieć o tym zaburzeniu i jak radzić sobie z jego objawami? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym tekście!
Czym właściwie jest zespół jelita drażliwego?
Zespół jelita drażliwego, nazywany również IBS (ang. irritable bowel syndrome), to zaburzenie czynnościowe układu pokarmowego, które zostało opisane pod koniec XIX wieku. Mimo że od tego czasu minęło wiele lat, schorzenie to kryje przed nami wiele tajemnic. Badania naukowe wskazują, że IBS dotyczy nawet 13% Polaków, z czego zdecydowanie częściej zaburzenie to dotyka kobiet.
Przyczyny IBS nie są do końca poznane
Powszechnie uznaje się, że dolegliwości związane z zespołem jelita drażliwego wynikają z nadwrażliwości trzewnej i zaburzeń motoryki jelit. Niestety dotychczas nie poznano konkretnej przyczyny tych nieprawidłowości. Obecnie przypuszcza się, że IBS jest jednostką chorobową o złożonej etiologii, a przyczyną nieprzyjemnych dole-gliwości ze strony układu pokarmowego może być:
- zaburzenie osi mózgowo-jelitowej;
- zaburzenie mikrobioty jelitowej;
- zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO);
- rozregulowanie układu serotoninowego.
Objawy zespołu jelita drażliwego zależą od typu choroby
Kiedy można rozpoznać zespół jelita drażliwego? Głównym kryterium jest ból brzucha, który ma związek ze zmianą częstotliwości wypróżnień i zmianą uformowania stolca. Podejrzenie IBS można wysunąć, gdy dolegliwości te pojawia-ją się co najmniej raz w tygodniu w ostatnich trzech miesiącach.
Warto pamiętać, że zespół jelita drażliwego jest zaburzeniem, którego objawy nie zawsze są jednakowe. Obecnie obowiązujące Kryteria Rzymskie IV, wyodrębniają cztery typy IBS, w zależności od dominujących objawów. Wyróżnia się więc:
- IBS-C ‒ zespół jelita drażliwego z przewagą zaparć ‒ ten typ zaburzenia, oprócz nawracających zaparć, charakteryzuje się występowaniem bolesnych wzdęć i nadmiernych gazów jelitowych;
- IBS-D ‒ zespół jelita drażliwego z przewagą biegunek ‒ nawracającym biegunkom często towarzyszą bolesne skurcze podbrzusza;
- IBS-M ‒ zespół jelita drażliwego z mieszanymi objawami ‒ biegunki i zaparcia występują z podobną częstotliwością;
- IBS-U ‒ niesklasyfikowana postać zespołu jelita drażliwego ‒ do tego typu zaburzenia zalicza się wszystkie pozostałe przypadki.
Co pomaga na zespół jelita drażliwego?
Osoby borykające się z zespołem jelita drażliwego zazwyczaj szukają pomocy u wielu specjalistów, latami próbując zmniejszyć objawy tego schorzenia. Należy jednak pamiętać, że choroba ta ma złożoną patogenezę, dlatego postępowanie terapeutyczne powinno być kompleksowe. Niezwykle ważna jest edukacja chorej osoby i jej świadomość na temat czynników wywołujących nieprzyjemne dolegliwości. W razie potrzeby niezbędna jest także pomoc psychologiczna w zakresie technik relaksacyjnych.
Dieta a zespół jelita drażliwego
W leczeniu zespołu jelita drażliwego zastosowanie znalazła dieta FODMAP, czyli dieta z niską zawartością fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Związki te powodują zwiększenie ciśnienia osmotycznego w świetle jelita, co doprowadza do zwiększenia jego motoryki. Jednocześnie związki z grupy FODMAP łatwo ulegają fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym, co sprzyja wystąpieniu wzdęć czy zaparć.
W pierwszym etapie diety FODMAP należy wyeliminować z jadłospisu na 6-8 tygodni produkty spożywcze, które zawierają duże ilości tych związków. Zalicza się do nich między innymi: warzywa kapustne, cebulę, czosnek, śliwki, jabłka, nasiona roślin strączkowych czy sztuczne słodziki. Po upływie tego czasu można ponownie zacząć wprowadzać te produkty do codziennej diety, obserwując reakcję swojego organizmu.
Leczenie IBS ‒ nowe możliwości terapeutyczne
Niestety możliwości medycyny w zakresie przyczynowego leczenia zespołu jelita drażliwego są raczej niewielkie. Dużą nadzieję upatruje się w zastosowaniu probiotyków, czyli wyselekcjonowanych kultur bakterii, które pozytywnie oddziałują na mikrobiotę jelitową. Ich skuteczność w leczeniu IBS jest obiecująca, jednak zależy ona przede wszystkim od konkretnego szczepu bakterii. Badania wykazały, że najlepsze efekty obserwuje się dzięki zastosowaniu probiotyków zawierających bakterie Lactobacillus plantarum 299v.
W leczeniu IBS można skorzystać także z farmakoterapii. Do leków stosowanych w terapii tego schorzenia zalicza się:
- rifaksyminę (Xifaxan, Tixteller) ‒ antybiotyk przywracający prawidłowy skład mikrobioty jelitowej;
- loperamid (Loperamid, Laremid) ‒ lek przeciwbiegunkowy;
- prukalopryd (Resolor) ‒ lek normalizujący motorykę jelit;
- simetykon (Espumisan, Simetigast) ‒ lek przeciwdziałający wzdęciom.
Wśród najnowszych leków na IBS wymienia się linaklotyd, lubiproston czy eluksadolinę, które niestety nie są jeszcze dostępne w Polsce.
- Saha L. Irritable bowel syndrome: pathogenesis, diagnosis, treatment, and evidence-based medicine. World J Gastroenterol. 2014;20(22):6759-6773.
- Adrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 224–233