Zapalenie zatok ‒ sprawdź, jak walczyć z tym schorzeniem!

Zapalenie zatok to stosunkowo powszechne schorzenie, z którym często mają do czynienia lekarze pierwszego kontaktu. Jak objawia się ta choroba i jakie są jej przyczyny? Co robić w razie pojawienia się symptomów zapalenia zatok?

Lekarz Online – zawsze przy Tobie, gdziekolwiek jesteś

Zapalenie zatok – co to za choroba?

Zapalenie zatok to nic innego jak stan zapalny błony śluzowej jamy nosowej i zatok obocznych nosa. Zatoki przynosowe to z kolei upowietrznione przestrzenie znajdujące się w kościach twarzoczaszki, które łączą się z jamą nosową. Wyróżniamy następujące zatoki:

parzyste zatoki czołowe;
zatoki (komórki) sitowe;
zatoki szczękowe;
zatoka klinowa.

Stan zapalny może dotyczyć błony śluzowej każdej z nich.

Zapalenie zatok dzieli się na:

zapalenie ostre – trwa poniżej 12 tygodni;
zapalenie przewlekłe – trwające powyżej 12 tygodni. Przewlekłe zapalenie zatok może wiązać się z powstawaniem polipów, a więc wyrośli wywodzących się z błony śluzowej zatok.

Zapalenie zatok – przyczyny

Za wystąpienie ostrego zapalenia zatok odpowiadają czynniki patogenne, czyli wirusy lub bakterie.
Wśród wirusów najczęściej są to rynowirusy. Warto odkreślić, ze odpowiadają nawet za 50% ostrych zapaleń zatok.
Bakterie, które najczęściej powodują ostre zapalenie zatok, to z kolei: S. pneumoniae, H. influenzae i M. catarrhalis. Grzyby rzadko odpowiadają za zapalenie zatok – dzieje się tak zazwyczaj w przypadku istotnego upośledzenia odporności (na przykład u chorych na AIDS).
Do rozwoju przewlekłego zapalenia zatok predysponują:

zaburzenia anatomiczne w obrębie jamy nosowej – na przykład skrzywienie przegrody nosa;
blokada ujść zatok do jamy nosowej – blokadzie sprzyja między innymi alergiczny lub niealergiczny nieżyt nosa. Blokada ujścia zatoki prowadzi do gromadzenia się w jej wnętrzu płynu, co sprzyja zakażeniom;
narażenie na dym papierosowy;
infekcje zlokalizowane w obrębie zębodołów.

Zapalenie zatok – objawy

Główne objawy zapalenia zatok, jakie zgłaszają pacjenci to:

wyciek wodnistej, śluzowej lub też ropnej wydzieliny z nosa (ropna wydzielina może wskazywać na podłoże bakteryjne zapalenia);
uczucie zatkania nosa, utrudnione oddychanie przez nos;
ból / uczucie rozpierania w okolicy chorej zatoki;
nasilanie się bólu związane ze schylaniem się;
spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
zaburzenia węchu i smaku;
stan podgorączkowy lub gorączka.

Co ważne, wirusowe zapalenie zatok charakteryzuje się tym, że ustępuje po około 48 godzinach, z kolei o etiologii bakteryjnej lub bakteryjnym nadkażeniu może świadczyć nasilenie się objawów klinicznych po 5 dniach, ale także ich nieustępowanie po 10 dniach.

Zapalenie zatok – diagnostyka schorzenia

Rozpoznanie ostrego zapalenia zatok można postawić na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta. Konieczna jest obecność przynajmniej dwóch głównych objawów, a jednym z nich musi być blokada nosa, niedrożność lub zatkanie nosa albo obecność wydzieliny z nosa tudzież jej spływanie po tylnej ścianie gardła.
W przypadku podejrzenia przewlekłego zapalenia zatok warto zdecydować się na wykonanie tomografii komputerowej (TK). Badanie to może ujawnić przede wszystkim:

utratę prawidłowego upowietrznienia zatok obocznych nosa;
obecność płynu w zatoce;
pogrubienie błony śluzowej zatoki;
obecność polipów.

W przypadku nieustępowania objawów konieczne może wykonanie badań w kierunku alergii, zaburzeń odporności, a także mukowiscydozy (w jej przebiegu również występują polipy nosa i zatok).

Zapalenie zatok – leczenie

Typowe leczenie ostrego zapalenia zatok polega na stosowaniu:

izotonicznego lub też hipertonicznego roztworu chlorku sodu (NaCl) – płukanie jamy nosowej takim roztworem prowadzi do niwelowania objawów choroby;
leków, mających zdolność do obkurczania błony śluzowej nosa – do leków takich należy m.in. pseudoefedryna. Należy mieć świadomość, że powinno się je stosować do 5-7 dni, gdyż mogą prowadzić do uszkodzenia błony śluzowej nosa, na skutek jej niedokrwienia;
leki przeciwbólowe – przede wszystkim NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen);
sterydów donosowych.

Ostre zapalenie zatok – kiedy antybiotyk?
Kolejną ważną kwestią jest antybiotykoterapia w przebiegu ostrego zapalenia zatok. Pacjenci często zastanawiają się, kiedy konieczny jest antybiotyk. Na antybiotykoterapię należy się zdecydować, gdy objawy nasilają się bądź nie ustępują po 5 dniach oraz gdy stwierdzimy przynajmniej trzy cechy z poniższych:

obecność ropnej wydzielina z nosa (szczególnie obfita po jednej stronie);
ostry, miejscowy ból, szczególnie nasilony po stronie chorej zatoki;
gorączka (przekraczająca 38 stopni);
odchylenia w badaniach laboratoryjnych takie, jak przyspieszone OB (odczyn Biernackiego) oraz podwyższony wskaźnik zapalny CRP.

Antybiotykiem pierwszego wyboru w ostrym zapaleniu zatok jest amoksycylina. Powinno się ją stosować przez 10 dni. W przypadku uczulenia na penicyliny (jest to grupa antybiotyków, do których należy właśnie ten składnik), zastosowanie znajduje inny antybiotyk – klarytromycyna. Klarytromycynę stosuje się również przez 10 dni. Innym antybiotykiem drugiego rzutu jest lewofloksacyna (należąca do grupy fluorochinolonów), którą to powinno się przyjmować przez 5-10 dni.

Usługi oferowane przez Medicept:

recepta online – po konsultacji z lekarzem może być wystawiona na leki stałe i doraźne, czy też antykoncepcyjne,
teleporada lekarska – dzięki niej można otrzymać skierowanie na dalsze badania, receptę na leki, czy też e-zwolnienie, jeżeli lekarz uzna, że pacjent nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków służbowych.

Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków;
Europejskie wytyczne na temat zapalenia nosa i zatok przynosowych oraz polipów nosa – EPOS 2012, Otorynolaryngologia 2013, 12(2): 60–71.
[https://www.otorynolaryngologia–pk.pl/f/file/orl–2013_vol–12_issue–2_article–1109.pdf];
P. Wardas i inni, Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 4, 159–168 167.