Kwiecień ‒ miesiąc wiedzy o autyzmie
2 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości Autyzmu, jednak przez cały miesiąc zaobserwować można intensywne kampanie, których celem jest edukacja społeczeństwa. Temat zaburzeń ze spektrum autyzmu wciąż jeszcze jest zbyt mało znany, choć szacuje się, że zaburzenia z tej grupy mogą dotyczyć nawet 1 na 100 osób. W dzisiejszym artykule pragniemy przekazać nieco wiedzy o autyzmie i pokrewnych zaburzeniach.
ASD ‒ zaburzenia ze spektrum autyzmu
Każda osoba dotknięta zaburzeniem ze spektrum autyzmu jest inna. Stąd też bierze się nazwa spektrum ‒ zaburzeń neurorozwojowych nie można bowiem sztywno usystematyzować. Niejednokrotnie jest to przyczyną problemów diagnostycznych, ponieważ autyzm u dziecka może objawiać się w różnorodny sposób. Duże znaczenie w rozpoznaniu zaburzeń ma czujność bliskich osób, dlatego warto posiadać podstawową wiedzę na temat jego spektrum.
Czym jest spektrum autyzmu?
Zaburzenia ze spektrum autyzmu to zaburzenia neurorozwojowe charakteryzujące się przede wszystkim trudnościami w komunikacji społecznej, a także obecnością ograniczonych zainteresowań i powtarzalnych zachowań. Jeszcze do niedawna w zakres spektrum autyzmu zaliczano kilka odrębnych zaburzeń takich jak zespół Aspergera czy autyzm dziecięcy. Najnowsza klasyfikacja pozbawiona jest już jednak takiego podziału.
Autyzm u dziecka ‒ jakie objawy mogą wzbudzać zaniepokojenie?
Rodzice zazwyczaj są osobami, które jako pierwsze zauważają nieprawidłowości w rozwoju swojego dziecka. W przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu pierwsze objawy mogą być niezwykle dyskretne. Do niepokojących zachowań zalicza się między innymi:
- opóźnienie lub brak mowy;
- problemy z komunikacją niewerbalną takie jak brak podążania wzrokiem za pokazywanymi przedmiotami czy ograniczona gestykulacja;
- nieodwzajemnianie ekspresji twarzy bliskich osób;
- brak kontaktu wzrokowego;
- brak reakcji na swoje imię.
Należy pamiętać, że autyzm jest poważnym zaburzeniem, które może znacznie wpływać na rozwój dziecka, dlatego też diagnostyka powinna być przeprowadzona starannie, a diagnoza może być postawiona jedynie na podstawie dłuższej obserwacji dziecka. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, warto udać się z pociechą do psychiatry lub psychologa dziecięcego, czyli specjalistów, którzy posiadają niezbędną wiedzę i kwalifikacje w temacie spektrum autyzmu.
Zaburzenia neurorozwojowe to nie tylko autyzm!
W przypadku stwierdzenia obecności zaburzeń neurorozwojowych u dziecka, konieczne jest przeprowadzenie specjalistycznej diagnostyki, w zakres której wchodzą także badania genetyczne. Jest to konieczne z uwagi na fakt, że niektóre nieprawidłowe zachowania dziecka nie są charakterystyczne jedynie dla spektrum autyzmu. Mogą być one również symptomem rozwijających się chorób neurologicznych bądź schorzeń genetycznych takich jak zespół Retta czy zespół kruchego chromosomu X.
Autyzm od strony naukowej
Zaburzenia ze spektrum autyzmu są tematem wielu badań naukowych. Warto pamiętać, że dzięki pracy wielu specjalistów posiadamy obecnie skuteczne narzędzia terapeutyczne, które umożliwiają osobom z autyzmem znaczne rozwinięcie zdolności komunikacyjnych, a przede wszystkim osiągnięcie pełnej samodzielności.
Co obecnie wiadomo o przyczynach autyzmu?
W roku 1943 amerykański psychiatra Leo Kanner opisał po raz pierwszy grupkę dzieci z charakterystycznymi objawami, dając początek badaniom nad spektrum autyzmu. Niestety choć od tego wydarzenia minęło już prawie 80 lat, nasza wiedza na temat tego zaburzenia wciąż ma wiele luk i niewiadomych. Współcześni badacze uznają, że za pojawieniem się autyzmu stoją czynniki genetyczne i środowiskowe, które oddziałują na rozwój mózgu w pierwszych latach życia. Jednak w dalszym ciągu bezpośrednie przyczyny pojawienia się autyzmu nie są całkowicie znane.
Prace naukowców nie są jednak bezowocne. Obecnie znamy kilkanaście czynników, które są skorelowane ze zwiększonym ryzykiem pojawienia się u dziecka objawów autyzmu. Należy do nich między innymi:
- poród poprzez cesarskie cięcie;
- poród przed 36 tygodniem ciąży;
- niska masa urodzeniowa dziecka;
- krwotoki poporodowe u dziecka;
- płeć męska;
- nieprawidłowości w rozwoju mózgu.
Autyzm a szczepionki ‒ czy powinniśmy się czegoś obawiać?
W 1998 roku w prestiżowym czasopiśmie naukowym The Lancet opublikowano badanie, które sugerowało związek pomiędzy pojawieniem się objawów autyzmu a szczepieniem MMR (szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce). Był to początek ogólnoświatowej paniki, która była inspiracją do powstania ruchów antyszczepionkowych. Czy powinniśmy się zatem bać szczepień?
Kategorycznie nie! Niedługo po publikacji szokującego badania wyszło na jaw, że jego autor, Andrew Wakefield nie tylko nieprawidłowo je zaprojektował, ale także dopuścił się poważnego fałszerstwa. Potwierdzeniem faktu, że szczepionki nie powodują autyzmu, jest szeroko zakrojone badanie na grupie ponad pół miliona duńskich dzieci. Badanie trwające kilkanaście lat ujawniło brak związku pomiędzy przyjmowaniem szczepionki MMR a pojawieniem się objawów autyzmu.
- Hodges H, Fealko C, Soares N. Autism spectrum disorder: definition, epidemiology, causes, and clinical evaluation. Transl Pediatr. 2020;9(Suppl 1):S55-S65.
- Lord C, Elsabbagh M, Baird G, Veenstra-Vanderweele J. Autism spectrum disorder. Lancet. 2018;392(10146):508-520.